الهام بهروزی
«گردشگری» صنعتی است که استان بوشهر با تدوین طرح جامع گردشگری و
تعیین نقشه‌راه و تمرکز جدی بر آن می‌تواند به کمک آن به توسعه دست بیابد؛ چراکه
در این حوزه ظرفیت‌های مستعد و بالقوه‌ای را در خود جای داده که با فعلیت رساندن
آن‌ها، نه تنها نگاه مسافران و گردشگران داخلی؛ بلکه گردشگران خارجی را به خود
خواهد دوخت.
با توجه به اینکه این اقلیم پربرکت، در زمینه ایجاد و توسعه زیرساخت‌های
گردشگری همچنان در آغاز راه ایستاده است؛ با تعریف طرح جامع گردشگری و چینش زنجیره‌های
اصلی آن در چرخه گردشگری استان، زمینه برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در جای جای این
منطقه هموارتر می‌شود و بدین‌شکل راه نیل به توسعه، آن هم توسعه پایدار استان به‌خودی
خود همراه خواهد شد.
شوربختانه در سال‌های اخیر با توجه به استقبال چشمگیر مسافران و
گردشگران برای بازدید از سواحل ماسه‌ای بکر و خوش‌منظر و همچنین میراث فرهنگی،
آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی استان اما به‌دلیل کمبودهایی که بوشهر در حوزه
زیرساخت‌های گردشگری دارد، نتوانسته میزبان چندان خوبی برای آن‌ها باشد، به‌ویژه
در سال جاری در برخی از شهرهای مسافرپذیر و گردشگرپسند استان مثل بندر گناوه و
بوشهر، بخشی از مسافران ناراضی استان را به سمت مقاصد دیگری مثل استان هرمزگان و
فارس و خوزستان ترک کردند.
طبیعتا اگر مسوولان استانی و متولیان گردشگری استان عزمی جدی برای
توسعه صنعت گردشگری به‌شکل استاندارد و اصولی داشته و همچنین میل تبدیل شدن به قطب
گردشگری دریایی کشور را دارند، بایستی به اتکا به خرد جمعی و دانش و تجربه نخبگان
گردشگری طرح جامع گردشگری استان را تنظیم و تدوین کنند تا سرمایه‌گذاران داخلی و
خارجی برای سرمایه‌گذاری در این بخش با رغبت و انگیزه بیشتری ورود کنند و صنعت
گردشگری با استانداردهای ملی و جهانی در این خطه حیات تازه‌ای را تجربه کند. در
خصوص وضعیت گردشگری استان و فرصت‌های آن در ادامه با حسین مظفری، پژوهشگر حوزه
گردشگری و مدرس دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم که از نظر شما میگذرد.
بوشهر استانی گردشگرپذیر است؛ اما سال‌هاست این مهم فقط در حد حرف
مانده، چرا؟
توسعه گردشگری رویکردی متناسب با اقتصاد مناطق کمتر‌توسعه‌یافته کشور
از حیث افزایش اشتغال نیروی کار ماهر و نیمه‌ماهر، ارتقا قدرت خرید مردم، ایجاد
برخی زیرساخت‌های اقتصادی موردنیاز، حفظ عناصر فرهنگی تاریخی و باستانی، سنت‌ها و
آیین‌ها، افزایش قدرت تعامل اجتماعی، جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه به شهرهای توسعه‌یافته
و در نهایت افزایش سرمایه‌گذاری در آن مناطق دارد. منوط به اینکه دولت وظیفه
بسترسازی خود را به‌خوبی انجام دهد؛ به‌گونه‌ای که در کنار ایجاد زیرساخت‌های
اولیه از جمله مسیرهای دسترسی مناسب، امکانات و تجهیزات حمل‌ونقل استاندارد، سرویس‌ها
و تأسیسات ضروری برای گردشگر، نسبت به هدایت منابع مالی سرمایه‌گذاران و گردشگران
به شهرهای کمتر توسعه‌یافته و محروم کشور اقدام کند.
بدین‌وسیله زمینه ایجاد بخش
خصوصی توانمند و استفاده از منابع انسانی و مالی مناطق فراهم و «توسعه منطقه‌ای» در
راستای توسعه ملی محقق می‌گردد. استان بوشهر نیز از این رویکرد مستثنی نیست؛ چون
در حوزه زیرساخت گردشگری تا کنون ضعیف عمل کرده و به نسبت سرانه ورودی گردشگر به
استان زیرساخت‌ها تقویت و به‌روز نشده‌اند.
آیا تلاش مسوولان را برای خروج استان از وضعیت مسافرپذیری و رفتن به
سمت مقصدی گردشگرپذیر کافی می‌دانید؟
ببینید مسافر و گردشگر دو مقوله جدای از هم و با تعریف‌های جدای از
هم هستند. سیاست‌گذاری شهرهای توسعه‌یافته با تمرکز بر شهر گردشگرپذیر است؛ چراکه
گردشگر به‌نسبت مسافر مدت‌زمان بیشتری را در شهر سپری می‌کند و اغلب بابت گرفتن
اقامت و خدمات متفاوت هزینه می‌کند. این موضوع را ارجاع می‌دهم به همان مقوله
زیرساخت که در پاسخ سوال قبلی اشاره کردم تا زمانی که تعداد تخت‌های هتل‌های ما، خدمات‌دهی
رستوران‌های ما، خدمات تفریحی و تفرجی ما تقویت نشود، این معضل حل نمی‌شود، تلاش‌هایی
صورت گرفته؛ ولی همچنان جوابگوی ازدحام مسافران و گردشگران استان ما به‌ویژه در
فصول شلوغی(های سیزن) نیستند.
طبیعتا برای خروج از این وضعیت، نخست باید نقاط قوت و ضعف استان در
حوزه گردشگری شناسایی شود، شرایط موجود نشان می‌دهد که مسوولان ما در این شرایط
سلیقه‌ای پیش می‌روند و کمتر از علم گردشگری و دانش و تجربه نخبگان گردشگری بهره
می‌گیرند، این‌گونه نیست؟
این مساله در تمامی حوزه‌های مدیریتی کشور به چشم می‌خورد، نه فقط در
حوزه گردشگری استان بوشهر، ببینید تا زمانی که سند جامع گردشگری استان تدوین نشود،
این معضل وجود دارد، سالیان سال است که از سند جامع گردشگری استان حرف‌هایی زده می‌شود؛
اما تاکنون اتفاق خاصی در این باره نیفتاده است، البته در دوره مدیریت جدید
گردشگری استان تفاهمنامه‌هایی با دانشگاه‌های استان در حوزه‌های سه‌گانه میراث‌فرهنگی،
گردشگری و صنایع‌دستی منعقد شده؛ ولی همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخد و برنامه
اجرایی خاصی پیاده نشده است.
عامل دیگری که در این سال‌ها به پیکره گردشگری استان ضربه وارد کرده،
توقف یکباره پروژه‌های زیرساختی گردشگری مثل هتل پنج‌ستاره اتوبان امام علی (ع) و همچنین
طولانی‌شدن مرمت بناهای تاریخی است که با کاربری‌های متفاوت مانند اقامتی –
پذیرایی، رستوران سنتی و … قرار است دوباره احیا شوند، از دید شما این مساله نشان‌دهنده
انفعال مسوولان در مدیریت پروژه‌های گردشگری نیست؟
بروکراسی‌ها در ساختار اداری کشور بسیار پیچیده و بی‌نتیجه شده است،
من، شما و مدیرکل هم ندارد؛ شما برای ساده‌ترین موارد مطرح شده و پیگیری آن روزهای
متمادی بایستی در یک‌چرخه بی‌پایان این ارگان به آن اداره وارد شوید. بارها شاهد بوده‌ام
مدیرکل میراث فرهنگی پیگیر بودجه برای موارد مختلف بوده‌اند؛ اما راه به جایی نبرده
است، ایراد از مدیرکل یا مجموعه زیردست او نیست. ساختار، یک ساختار معیوب است. از
روند ساختاری وزارتخانه گرفته تا استانداری تا اداره‌کل میراث فرهنگی همگی در یک
پروسه فشل و کم‌کارآمد به سر می‌برند که هم کارمندان و هم اربابان رجوع را مستأصل
کرده است.
گردشگری بایستی از نگاه
حاکمیتی خارج شده و تنها راه برون‌رفت از این وضعیت اعتماد به بخش خصوصی است, چراکه
آورده بخش خصوصی بسیار بیشتر و بالاتر از ردیف بودجه‌های محدود و معدود ادارات کل است
و نگاه تجاری در کنار دیدگاه‌های فرهنگی و اجتماعی پیش‌برنده این صنعت است که بخش
خصوصی به‌واسطه ارتباط نزدیک با جامعه آن را خوب بلد است.
متأسفانه در کشور و به‌دنبال آن در استان ما هنوز نگاه دولتی، سایه
سنگین خود را از سر گردشگری برنداشته و از طرفی سخت‌گیری‌ها و بروکراسی‌های پیچیده
اداری و دولتی باعث بی‌رغبتی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه گردشگری استان می‌شود.
در چند سال گذشته، اقبال به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه گردشگری استان از طرف
سرمایه‌گذاران هم‌استانی و حتی خارج از استان بسیار بالا بوده؛ اما اغلب به دلایلی
که ذکر شد سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در استان بوشهر دست کشیده و آورده خود را
در استان‌های همسایه یا دیگر استان‌ها متمرکز کرده‌اند.
اهمال‌کاری و تعلل مدیران گردشگری در توسعه بنادر استان که در طول
سال پذیرای مسافران و گردشگران زیادی هستند، دلیل دیگری برای عقب ماندن استان در
حوزه گردشگری دریایی است و این‌گونه شده که ما همچنان مسافرپذیر بمانیم؛ برای مثال
بندر گناوه را که رکورددار پذیرش مسافر نوروزی در کشور است، می‌توان با تبدیل‌کردن
به یک شهر توریستی مطابق با استانداردهای گردشگری، به‌عنوان فرصتی ارزشمند برای
رونق اقتصاد گردشگری استان در نظر گرفت؛ ولی عملاً طرح یا برنامه‌ای در این زمینه
نمی‌بینیم، نظر شما در این باره چیست؟
توسعه و تجهیز بنادر نیاز به یک همگرایی چندجانبه دارد، از مدیران
ارشد استان و نمایندگان مجلس گرفته تا مدیران‌کل ادارات مختلف که هر کدام به‌نوعی
در این تصمیم‌گیری‌ها وظیفه دارند، در استان بوشهر در حوزه گردشگری دریایی ظرفیت‌های
بسیاری وجود دارد؛ اما تاکنون این ارزش‌ها درک نشده و اراده‌ای هم از طرف مدیران برای
اجرا وجود ندارد. بیش از 900 کیلومتر مرز آبی با خلیج‌فارس عملا می‌تواند اشتغال
بسیاری از جوانان استان را تأمین کرده و نگاه گردشگری کشور را به‌سوی استان سوق
دهد و آورده مالی بسیاری را روانه استان کند؛ البته که اگر مدیران ما بخواهند.
مدیریت شهری نیز به دلایل مختلف از جمله درگیری‌های داخلی شهرداران
با اعضای شورا معمولاً به جایی نمی‌رسد و به‌جای حل مشکلات و معضلات شهری در وهله
اول، بایستی مشکلات و معضلات روابط شهرداران و اعضای شورا را حل‌وفصل کرد! عرض
کردم تا سند جامع گردشگری استان تدوین و نقشه‌راه پیاده نشود، نباید از مدیران
شهری انتظار بیش از این را داشت، اغلب مدیران ما همان نگاه تزئینی به صنعت گردشگری
داشته و سواد کافی برای شناسایی موقعیت‌های نجات‌بخش اقتصادی –
اجتماعی را از مسیر برنامه‌ریزی گردشگری شهری نسبت به شهر را ندارند. به‌طور مثال،
همان‌طور که شما اشاره کردید بندر گناوه یا بندر سیراف هر کدام به تفکیک در حوزه‌های
تجاری و میراث ماندگار فرهنگی برای خود می‌توانند یک «برند ملی» ثبت شده باشند و
با یک چشم‌انداز معیّن و برنامه‌ریزی شهری کارآمد، خود را از وضعیت موجود نجات
دهند.
به نظر شما چرا استان هرمزگان در حوزه گردشگری با فاصله از ما جلوتر
است و آن‌ها امروز ژئوپارک ثبت شده در یونسکو، رویدادهای مختلف فرهنگی –
هنری، خیابان غذا، گردشگری شبانه و … دارند؛ اما پیاده‌روهای شهرهای ما در فصول
شلوغی پر از چادرهای مسافران است و هیچ‌گونه برنامه‌ای برای گردشگری شهری در
شهرهای استان ما وجود ندارد؟
تمرکز بر گردشگری در استان هرمزگان و جزایر آن از دوران پهلوی شکل گرفت؛
اما استان ما کمتر از یک دهه است که طعم گردشگری را با این تمرکز موجود می‌چشد؛ در
حال حاضر، مقایسه این دو استان قیاس مع‌الفارق است؛ اما می‌توان با برنامه‌ریزی و
تعیین اهداف کوتاه، میانه و بلندمدت به جایگاه گردشگری هرمزگان و حتی بالاتر از آن
دست پیدا کنیم؛ چراکه پتانسیل‌های گردشگری در استان بوشهر بسیار متنوع و در برخی
از موارد بی‌نظیر است، مانند گردشگری صنعتی، گردشگری رویداد محور، پرنده‌نگری،
تنوع گردشگری روستایی و کشاورزی و … سیاست‌گذاری شعارزده، نداشتن برنامه مدون،
هماهنگ نبودن ارگان‌های شهری و استانی، ضعف مدیریت شهری و نبود شناخت صحیح نسبت به
گردشگری و کارکردهای آن، موارد متعدد پیشرفت نکردن صنعت گردشگری در استان ماست. برای
مثال، بندر بوشهر با جایگاه ارزشمند تاریخی، فرهنگی و اجتماعی که دارد می‌تواند
یکی از برند شهرهای ممتاز گردشگری کشور باشد که این مهم تا کنون رخ نداده است.
آیا آژانس‌های مسافری و گردشگری استان در لینک‌شدن با آژانس‌های
گردشگری معتبر کشور عملکرد قابل قبولی در این سال‌ها داشتند؟
بخش خصوصی در این زمینه خوب کار کرده و ارتباطات خوبی گرفته است. باتوجه
به حضور پررنگ اینترنت و استفاده بیش‌ازپیش از تلفن همراه در حال حاضر ارزش
سرمایه‌گذاری در حوزه IT و طراحی سایت‌های خدماتی در حوزه گردشگری در سطح دنیا پیشرفت قابل‌توجهی
داشته است، در کشور ما نیز این روند با سرعت بالا در حال حرکت است که البته باتوجه‌به
فیلترینگ‌های وقت و بی‌وقت فعالیت برای فعالان این حوزه سخت شده است؛ اما به‌صورت
کلی سایت‌ها و آژانس‌های معتبر گردشگری در حوزه‌های مختلف آموزش، ثبت رزرو پرواز،
اقامت و … در استان بوشهر عملکرد خوبی داشته و بر حضور آن‌ها روزبه‌روز افزوده می‌شود.
کیفیت حمل‌ونقل جاده‌ای و ناوگان هوایی استان را برای توسعه گردشگری
استان کافی می‌دانید؟
البته که خیر؛ چون قانع هستیم، این موضوع به‌نوعی وارد فرهنگ ما شده!
به آنچه داریم بسنده می‌کنیم و راضی هستیم و این خصلت نابخشوده ما بوشهری‌هاست،
بگذریم؛ باتوجه‌به اینکه استان بوشهر در مسیر کریدور جنوب قرار دارد و استان‌های
خوزستان و هرمزگان را به یکدیگر متصل می‌کند و جاده‌های ما به نسبت دیگر جاده‌های استان‌های
دیگر به‌واسطه حضور صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در جنوب استان قدری بهتر است؛
اما مسیرهای دسترسی جاده‌ای ما همچنان تا رسیدن به شرایط مطلوب بسیار فاصله دارد،
یکی از مسیرهای جذاب که در حوزه گردشگری نیز بسیار حرف برای گفتن دارد و هنوز محقق
نشده جاده دسترسی ساحلی مرکز استان به بندر دیّر است که در صورت راه‌اندازی این
مسیر، تحول عظیمی در حوزه ارتقا گردشگری روستایی و ساحلی استان رخ خواهد داد.
یا راه‌اندازی مسیر ریلی
استان که سالیان سال است در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد. موضوع بسیار حائز
اهمیت در مسیرهای دسترسی هوایی استان، حضور نداشتن ایرلاین‌های باکیفیت مانند
هواپیمایی ماهان در مسیر تهران– بوشهر و
بهعکس است که باوجوداینکه تعدد مسافر در این مسیر همیشه بالاست اما متأسفانه وجود
ایرلاین باکیفیت که در خور شأن مردم استان و گردشگران باشد تا کنون فراهم نشده
است.
سخن پایانی؟
از شما و
همکارانتان در مجموعه روزنامه وزین بامداد جنوب تشکر می‌کنم که به حوزه گردشگری
استان نگاه توسعه‌محور دارید و امید که بتوانیم در کنار مردم خوب استان شاهد رونق
و پیشرفت این حوزه باشیم. آرزوی من ایجاد چرخه توسعه پایدار در حوزه گردشگری استان
است که مطمئن هستم با ارائه دانش و آگاهی در بین مدیران و اقشار مختلف جامعه این
مهم رخ خواهد داد.
source