تل‌آویو در رویای دستبرد به منابع آب شیرین سوریه

«ما همچنان به جولان پایبند خواهیم بود و در آن باقی خواهیم ماند تا به شکوفایی برسد و به شهرک‌سازی در آن ادامه خواهیم داد» این سخنان را بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی دیروز یکشنبه به دنبال اقدام کابینه این رژیم در تصویب طرح گسترش شهرک سازی‌ها در جولان اشغالی بیان داشت.

مساله آشکار اینکه که رژیم صهیونیستی به دنبال سقوط نظام اسد در سوریه و به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا نه اینکه برای تثبیت اشغالگری در جولان سوریه طرح تصویب می‌کند، بلکه با آزادی عمل مشغول اشغال مناطق بیشتری از خاک سوریه است بدون اینکه با واکنش عملی حکام سلفی در دمشق مواجه شود.

رژیم صهیونیستی از زمان سقوط نظام بشار اسد در هشتم دسامبر ۲۰۲۴ افزون بر بمباران صدها مرکز  پژوهشی، اقتصادی و نظامی در مناطق مختلف سوریه با گسترش تجاوز زمینی خود به داخل خاک سوریه و فراتر از خط حائل مورد توافق با سوریه در اکتبر ۱۹۷۳ مناطقی در بلندی‌های آزاد جولان در استان‌های قنیطره و مناطقی در ریف درعا در منتهی الیه جنوب غربی سوریه را اشغال کرده است.

در همین حال خبر رسیده که چند افسر صهیونیست دیروز یکشنبه  در روستای کویا در منطقه حوض الیرموک غرب درعا با سران عشایر این منطقه دیدار کردند تا از آنها بخواهند اهالی این روستا هم مشابه دیگر روستاهای تحت اشغال طی روزهای گذشته سلاح هایشان را تحویل بدهند و به اقدامات مسلحانه در این مناطق پایان دهند.

اگرچه در ظاهر امر ارتش رژیم اشغالگر هدف از پیشروی در خاک سوریه را تضمین امنیت مرزهای خود خوانده اما سابقه توسعه طلبی های این رژیم در مناطق جنوب سوریه با هدف تامین منافع اقتصادی از چیز دیگری حکایت می‌کند.

حمایت اسرائیل از داعش جواب نداد

در دوران جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۵،( ۱۳۹۴) عناصر داعش منطقه حوض الیرموک در اقصی نقطه جنوب سوریه در ریف شمال غرب درعا را در تصرف خود داشتند این منطقه در مثلث مرزی سوریه،‌اردن  و جولان اشغالی واقع است و از آنجایی که منطقه‌ای است  که آب‌های سطحی از نقاط مختلف آن حرکت کرده و توسط رود یرموک  به نقاط پست‌تر می‌رود به این منطقه حوض الیرموک می‌گویند.

اشغال منطقه حوض الیرموک توسط داعش از زمان آغاز به کار این گروهک در پایان سال ۲۰۱۴ بیهوده نبوده است. ثروت و منابع طبیعی حوض الیرموک به داعش توانایی خودکفایی داده بود و توانست چندین سال مقاومت کند تا زمانی که این منطقه به دست ارتش سوریه و متحدانش آزاد شد.

در آن زمان داعش با حمایت‌های آشکار رژیم صهیونیستی روستاهای الشجره، عابدین، تسیل، نافعه و سحم الجولان که دارای خاک حاصلخیز و ثروت دامی هستند، به این گروهک توانایی خودکفایی در منابع طبیعی را داد و این امکان را فراهم کرد تا چندین سال با وجود محاصره آن توسط گروه‌های مسلح معارض ارتش آزاد مقاومت کند و رژیم صهیونیستی حتی تروریست‌های داعش را در بیمارستان‌های خود پذیرش و درمان می‌کرد.

اما از آنجایی که اسرائیل با چالش های مختلفی در زمینه منابع آب طبیعی مانند رودخانه ها و دریاچه ها مواجه است در حال حاضر درصدد دست اندازی بر منابع آب شیرین سوریه است.

منابع آب شیرین سرزمین‌های اشغالی عمدتا از رودخانه‌های اردن الجلیل و یا منابع زیرزمینی تامین می شود که این منابع به شدت محدود هستند و از همین رو تقاضای آب اسرائیل امروز از منابع آبی موجود بیشتر است؛ بنابراین، در طول یک سال، اسرائیل تقریباً برای نیمی از منابع آب خود به منابع آب غیرمتعارف، از جمله آب بازیافتی و نمک‌زدایی از آب دریای مدیترانه متکی است.

نام حوض الیرموک از رودخانه یرموک گرفته شده است که از دریاچه المزیرب سرچشمه می گیرد و سپس بخشی از مرز سوریه و اردن را تشکیل می دهد.

اراضی حوض الیرموک شامل بخش غربی دشت حوران و بخشی از ارتفاعات جولان است. رودخانه یرموک از ترکیب مجموعه ای از آب های فصلی تشکیل شده که مهمترین آنها (وادی الزیدی، الذهب، الحریر، العلان و الرقاد) هستند که همگی به حوزه آبریز یرموک و رودخانه دائمی یرموک می‌ریزد.

ثروت آب سوریه از جولان تا حوض الیرموک

علاوه بر سد الوحده که در مرز سوریه و اردن قرار دارد، ۴۱ سد در حوض الیرموک ساخته شده و هدف از ساخت این سدها تامین آب آشامیدنی، پرورش دام ، پرورش ماهی و آبیاری زمین هاتی کشاورزی بوده است.

این سدها به استثنای سد الوحده که به تنهایی ۲۲۵ میلیون متر مکعب آب را ذخیره می‌کند، حدود ۲۲۴.۶ میلیون متر مکعب آب ذخیره می کند
این سدها مساحتی بالغ بر ۱۳۶۴۰ هزار هکتار  از زمین‌های اطراف را آبیاری می‌کنند و علاوه بر اینکه از آب‌های سد الوحده، دره یرموک آبیاری می شود که از کف دره شروع می شود تا ارتفاع ۲۰۰ متری از سطح دریا ادامه دارد و حدود ۲۱۲۲۶ هزار هکتار برآورد شده است.

اشغالگری اسرائیل در مثلث آب در جنوب سوریه خسارت های متعددی به این منطقه وارد خواهد کرد همان طور که دوران تسلط داعش بر این منطقه رخ داده  از جمله اینکه مهمترین منابع آبی آنجا را به احتکار خود درخواهد آورد و روستاهای روسیه را از استفاده از شبکه‌های آبرسانی این منطقه که از طریق پمپ‌های برقی که آب آشامیدنی را به روستاهایشان انتقال می‌دهد، محروم می‌کنند؛ به خصوص شهرک ها و روستاهایی که در شرق درعا تا ریف السویداء واقع است و در واقع بیش از یک و نیم میلیون نفر را از آب رودخانه های این حوزه محروم خواهد کرد.

از سوی دیگر، اشغالگری ارتش رژیم صهیونیستی در حوض الیرموک مانعی بر سر راه کشاورزان برای رساندن خود به مزارع کشاورزی در زمین های خود می شود و یا همان طور که تروریست‌های داعش مانع از انتقال محصولات سبزی این منطقه به مناطق خارج از تحت تصرف خود می‌شدند با اشغالگری اسرائیل هم می‌تواند این مساله تکرار شود که به دنبال آن موجب افزایش تصاعدی قیمت‌ها خواهد شد.

در ژوئن ۲۰۱۷ هنگامی که حوض الیرموک در اشغال عناصر داعش موسوم به ارتش خالد بن الولید بود سرکرده‌های ارتش آزاد( از گروه‌های شورشی در سوریه) نیز اذعان داشتند که سرکرده‌های ارتش خالد با موساد اسرائیل ارتباط دارند و و اسرائیل به بهانه مبارزه با تروریسم و مقابله با این عناصر داعش درصدد ایجاد منطقه حائل در حوض الیرموک است تا خطر اصابت ترکش‌های درگیری‌ها به شهرک‌های صهیونیست نشین در جولان اشغالی را رفع کند.(یعنی همان نقشه‌ای که آمریکا به بهانه مبارزه با داعش در شرق سوریه گرفت و میادین نفتی آنجا را به تصرف خود درآورد)

در آن زمان عناصر داعش ۱۷ شهرک ریف درفا و ۶۵ درصد از خاک همجوار جولان اشغالی سوریه را در اشغال خود داشت یعنی همان مناطقی که در حال حاضر ارتش رژیم صهیونیستی در حال پیشروی در آنجاست.

اما جبل الشیخ در استان قنیطره نیز به عنوان یکی دیگر از مناطق راهبردی است که جمعه گذشته ارتش اسرائیل از تسلط کامل بر این منطقه در جولان آزاد سوریه خبر داد.

سلسله کوه‌های الشیخ  یا حرمون در مرز بین لبنان، سوریه و فلسطین و به طور مشخص غرب «دمشق»، پاینخت سوریه و شمالی‌ترین نقطه «جولان» قرار دارد.

ارتفاع جبل الشیخ به ۲.۸۱۴ متر از سطح دریا می‌رسد، طول آن حدود ۴۵ کیلومتر است و بلندترین نقطه در ساحل شرقی دریای مدیترانه به شمار می‌آید. این رشته کوه از بانیاس سوریه شروع و از جنوب غرب به سمت دشت حوله و از شمال شرق به سمت وادی (دره) القرن امتداد می‌یابد و بخش مهمی از سلسله کوه‌های شرقی لبنان را تشکیل می‌دهد که بین لبنان و سوریه امتداد دارد.این رشته کوه شامل ۴ قله است که بلندترین قله آن در سوریه قرار دارد که الشیخ یا حرمون نامیده می‌شود و ارتفاع آن به ۲.۸۱۴ متر می‌رسد، قله دوم از سمت غرب این رشته کوه با ارتفاع ۲.۲۹۴ متر، سومین قله از سمت جنوب با ارتفاع ۲.۲۳۶ متر و قله چهارم در شرق با ارتفاع ۲.۱۴۵ متر از سطح دریا قرار دارد.

قله‌های این رشته کوه در دو سوم سال پوشیده از برف است و ساختار توپوگرافی آن سنگ آهک و گچ است. این کوه منبع اصلی چندین رود در سوریه، اردن، فلسطین اشغالی و لبنان است:- رود الحاصبانی که از دامنه شمال غربی جبل الشیخ سرچمشه می‌گیرد و به لبنان می‌ریزد- رود بانياس که از غار بانياس در دامنه جبل الشيخ در اراضی سوریه سرچشمه می‌گیرد و فلسطین اشغالی می‌ریزد- رود اللدان که دامنه‌های جبل الشيخ سرچشمه می‌گیرد و یکی از شاخه‌های رود اردن بالاست- رود اردن که طولانی‌ترین رودی است که از جبل الشيخ سرچشمه می‌گیرد و به اردن می‌ریزد.

سابقه چشم‌داشت‌ صهیونیست‌ها به کوه حرمون در جولان به بیش از یک قرن قبل بازمی‌گردد.جنبش صهیونیسم  در سال ۱۹۱۹ در یادداشتی برای کنفرانس صلح گفته بود : کوه حرمون سرمنشاء منابع آبی فلسطین است.

اسرائیل طی فاجعه یوم النکبه سال ۱۹۶۷ حدود ۱۰۰ کیلومتر مربع از دامنه‌های جنوبی و غربی کوه حرمون را اشغال و در آنجا علاوه بر تاسیس پایگاه‌ها و مراکز طرح هایی برای توریستی کردن منطقه داشت.

اگرچه سوری‌ها بعد از جنگ ۱۹۷۳ توانستند، این منطقه را آزاد کنند و بعد از امضای توافقنامه آتش‌بس و جدایی بین سوریه و اسرائیل در سال ۱۹۷۴ نیروهای سازمان ملل در چارچوب منطقه حائل در نظر گرفته در توافق در منطقه جبل الشیخ مستقر شدند.بعد از اعلام سقوط دولت سوریه در ۸ دسامبر جاری اسرائیل نقض یک جانبه توافق را اعلام و منطقه جبل الشیخ در منطقه حائل بین سوریه و فلسطین اشغالی را اشغال کرد.

اسرائیل در حال پیشروی تا مرز سوریه و عراق

بنابراین در شرایطی که بیش از ۳۷ گروه مسلح در سوریه جانشین نظام یکپارچه بشار اسد شده اند و به حمایت جامعه بین المللی برای ماندن در قدرت نیاز دارند بعید نیست که با نادیده گرفتن غارت منابع و ثروت های طبیعی کشورشان در جنوب سوریه توسط رژیم صهیونیستی حتی زمینه های اشغال دائمی این رژیم در این منطقه را فراهم کنند.

این در حالی است که ایدئولوژی‌ها و گرایش های قومی و مذهبی حاکم بر استان های جنوبی و سابقه مخالفت‌های برخی عشایر سنی درعا و قنیطره و دروزی‌های السویداء با دولت بشار اسد می‌تواند به رژیم اشغالگر برای اعطای وعده هایی به آنها در تشکیل منطقه خودمختار یا دولت کوچکی در جنوب سوریه کمک کند.

در همین حال پیشروی های ارتش رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه به سمت شرق ادامه دارد و بعید نیست که تا مرز سوریه با عراق نیز کشیده شود تا به تعبیری با بستن مسیرهای ترانزیتی بغداد به دمشق بیش از پیش سوریه را در مسیر انزوا و تجزیه قرار دهند.