جوان آنلاین: اسم امتحان که می‌آید استرس و دلهره عجیبی به جانش می‌افتد، تلنبار شدن درس‌های خوانده نشده و زمان کوتاهی که برای مرور آن باقی مانده، شبیه به کابوسی است که شب و روز جلوی چشمش می‌آید، نمی‌داند که آیا می‌تواند از این آزمون‌ها سربلند بیرون بیاید و نمرات قابل قبولی بگیرد یا اینکه قرار است مردود شود و باید به خانواده برای گرفتن این نمرات پایین، جواب پس بدهد. حتی فکر کردن به آن هم حالش را بد می‌کند. برای همین حاضر می‌شود دست به هر کاری بزند تا این کابوس را پشت سر بگذارد. دانش‌آموزانی که درگیر امتحانات نهایی هستند یا دانشجویانی که باید امتحانات پایان ترم بدهند معمولاً شب زنده‌دار هستند، آنها می‌خواهند شب تا صبح، با مرور کردن دروس و تثبیت آنها در ذهن‌شان، نمرات خوبی بگیرند، اما وقتی که خواب‌آلود باشند یا ذهن‌شان خسته شود، نمی‌توانند تمرکز کنند، به همین دلیل به دوپینگ خطرناکی مثل قرص ریتالین رو می‌آورند!
شاید ریتالین در ظاهر بی‌خطر باشد، اما با جان دانش‌آموزان و دانشجویان بازی می‌کند. عمده افرادی که این قرص را مصرف می‌کنند، از عوارض آن هیچ اطلاعی ندارند. به باور آنها قرار است ریتالین معجزه کند و بدون اینکه هیچ آسیبی به مغز، روان و جسم آنها بزند، به شب بیداری در شب امتحان کمک کند، اما نمی‌دانند چنین عملی ممکن است به زندگی آنها پایان دهد و در خوشبینانه‌ترین حالت آنها را در دام اعتیاد گرفتار کند.
از هشدار پزشکی قانونی تا دستگیری یک تیم مجرمانه
داروی معروف به داروی «شب امتحان» یا داروی محرک متیل‌فنیدات یا همان «ریتالین» که در دسته محرک‌ها قرار دارد؛ دارویی است که متخصصان، طی چند سال گذشته بار‌ها و بار‌ها نسبت به مصرف خودسرانه آن هشدار داده‌اند. به تازگی مریم اخگری، رئیس کنترل کیفی امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور نیز در این رابطه گفته‌است: «متأسفانه برخی دانش‌آموزان و دانشجویان برای تمرکز در شب امتحان داروی ریتالین را مصرف می‌کنند و از عوارض خطرناک آن مطلع نیستند.»
او ادامه داد: «داروی ریتالین تنها با نسخه پزشک برای افراد بیش‌فعال و در موارد کاهش تمرکز تجویز می‌شود، در حالی که متأسفانه برخی دانشجویان یا دانش‌آموزان این دارو را از بازار‌های غیررسمی تهیه و برای حفظ تمرکز در شب امتحان استفاده می‌کنند، بی‌خبر از اینکه این دارو در مغز آنان ایجاد عارضه برگشت‌ناپذیر می‌کند و موجب اختلال در یادآوری خاطرات و حافظه می‌شود.»
بازار‌های غیررسمی که رئیس کنترل کیفی امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی بدان اشاره می‌کند، همان بازاری است که با شروع امتحانات به شدت داغ شده، بازاری که گاهی ممکن است توسط دوره‌گردان اطراف مدارس و دانشگاه‌ها ایجاد شود یا شاید هم از طریق فضای مجازی مشتریان خود را جذب کند. همین چند وقت پیش بود که سرهنگ داوود معظمی گودرزی، رئیس پلیس فتا پایتخت از دستگیری یکی از تیم‌های مجرمانه در این زمینه خبر داد و گفت: «طی رصد و پایش مستمر فضای مجازی مشخص شد یک تیم مجرمانه در یکی از شبکه‌های اجتماعی اقدام به فروش دارو‌های کمیاب از جمله دارو‌هایی دیابت و ریتالین می‌کنند.» این یعنی با وجود رصد‌های پی در پی و برخورد‌های مکرر با فروشندگان غیرمجاز ریتالین، هنوز هم این مجرمان به دنبال به دام انداختن نوجوانان و جوانان کشور هستند.
خطر ریتالین در کمین چه کسانی است؟
زنگ خطر مصرف ریتالین در میان دانش‌آموزان و دانشجویان به صدا درآمده‌است، اما بیشتر چه افرادی با چه خصوصیات رفتاری و اخلاقی به سمت مصرف این دارو می‌روند. ساناز طغرائی، روانشناس در این رابطه به «جوان» می‌گوید: «عمدتاً دانش‌آموزانی که کمالگرا هستند یا خانواده‌های بسیار سختگیری دارند به سمت مصرف ریتالین می‌روند، گاهی دانش‌آموزان انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ای از خود دارند یا شاید توقعات خانواده از آنها بسیار زیاد است، در چنین شرایطی این گروه از نوجوانان و جوانان، بدون فکر به عوارض ریتالین آن را استفاده می‌کنند. علاوه بر آن، دانشجویان پزشکی که باید امتحانات سخت تخصصی را پشت سر بگذارند نیز مستعد مصرف خودسرانه این قرص هستند.»
او ادامه می‌دهد: «گاهی برخی از دانش‌آموزان که به دلیل نداشتن برنامه‌ریزی، درس‌هایشان روی هم تلنبار شده و به همین دلیل قصد دارند با مصرف قرص ریتالین ره یک ترمه را یک‌شبه بروند، اما نمی‌دانند این قرص تا چه میزان می‌تواند برایشان آسیب‌زا باشد. بدون شک «ریتالین» برای هیچ‌کس نتوانسته معجزه کند.»
این روانشناس به تبلیغ استفاده از ریتالین در میان دانش‌آموزان و دانشجویان نیز اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «گاه برخی از دانشجویان در خوابگاه‌ها یا دانش‌آموزان در کلاس‌های درس که مصرف‌کننده ریتالین هستند، آن را برای همکلاسی‌های خود تجویز می‌کنند. این در حالی است که اگر ریتالین به صورت خودسرانه و با دوزی اشتباه مصرف شود، ممکن است عوارض متعددی را به دنبال داشته باشد، عوارضی، چون تشدید اضطراب، سرگیجه، تاری دید، اختلال در خواب و اعتیاد در دراز مدت نیز صدمات جبران‌ناپذیری را به افراد خواهد زد.»
لزوم آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان، خانواده و مدرسه
طغرائی با ذکر یک مثال عینی از مصرف ریتالین توسط یک دانش‌آموز می‌گوید: «یکی از مراجعه‌کنندگان به کلینیک دانش‌آموز پشت کنکوری بود، او به توصیه دوستانش به مصرف ریتالین روی آورده بود، اما به دلیل تپش قلب، اضطراب، تهوع و لرزش دست‌ها، حتی نتوانسته بود در کنکور شرکت کند. وقتی به ما مراجعه کرد به حالت افسردگی رسیده بود و می‌خواست از این شرایط نجات پیدا کند.»
این روانشناس راهکار‌هایی را نیز ارائه می‌کند: «توصیه می‌شود دانش‌آموزان برنامه‌ریزی مناسبی برای دروس خود داشته باشند تا شب امتحان غافلگیر نشوند و بتوانند با مرور دروسی که پیش‌تر خوانده بودند، بدون هیچ استرسی در امتحانات شرکت کنند. باید رسانه‌ها به این موضوع مهم بپردازند تا آگاهی کافی به دانش‌آموزان، خانواده‌ها، معلمان و مدارس داده شود. بدون‌شک صحبت درباره عوارض و آسیب‌های ریتالین می‌تواند گام مؤثری در امتناع تعداد زیادی از دانش‌آموزان از مصرف این دارو باشد.»
چالش تمرکز پایین و هیجانات بالای نسل امروز
در همین رابطه دکتر پرویز رزاقی، مشاور تربیتی و روانشناس بالینی به «جوان» می‌گوید: «ریتالین مصرف پزشکی دارد، اما نوجوانان و جوانان ما به دلیل هیجانات بالایی دارند و قدرت تحلیل و تفکر بالایی ندارند، به دام مصرف آن گرفتار می‌شوند.»
او ادامه می‌دهد: «عمدتاً دانش‌آموزان متوسطه دوم و بیشتر پایه یازدهم و دوازدهم مشتری مصرف ریتالین می‌شوند. در صورتی که اگر آنها مهارت‌ها و تکنیک‌های حل مسائل و مشکلات زندگی را یاد گرفته‌باشند، به جای رفتن به سراغ راه‌های میان‌بر و خطرناک، تلاش خود را به کار می‌گیرند و از روش‌های مطمئن و سالم برای کسب موفقیت استفاده می‌کنند.»
متأسفانه دانش‌آموزانی که توجه و تمرکز بالایی ندارند، به سراغ مصرف ریتالین می‌روند تا بتوانند دقت خود را بالا ببرند. متأسفانه نوجوانان و جوانان این دهه نسبت به دهه‌های قبل از توجه و تمرکز پایین‌تری برخوردارند، چراکه تغییر تغذیه، آلودگی هوا، استرس و اضطراب مادران در دوران بارداری و موارد دیگر، بر میزان توجه و تمرکز این نسل تأثیر سویی گذاشته‌است. از طرفی سبک زندگی بچه‌های امروز به گونه‌ای است که آنها زمان زیادی را در فضای مجازی سپری می‌کنند. در چنین شرایطی نوجوانان و جوانان ما، استفاده از ریتالین را راهی برای افزایش تمرکز، توجه و دقت می‌دانند و این قرص پر از عوارض را مصرف کنند.»
به گزارش «جوان» مدت‌هاست که شیوع مصرف ریتالین یا همان متیل‌فنیدات، در میان دانش‌آموزان و دانشجویان به عنوان یک موضوع مهم و بحث‌برانگیز در حوزه‌های پزشکی، روان‌شناسی و اجتماعی مطرح می‌شود، موضوعی که نیاز است مورد توجه مسئولان، خانواده‌ها قرار گیرد تا منجر به کاهش شیوع مصرف غیرمجاز ریتالین در میان دانش‌آموزان شود. به همین منظور باید به والدین و معلمان درباره خطرات مصرف غیرقانونی این دارو، هشدار‌های مکرر و مؤثری داده شود. همچنین زمینه مشاوره‌های روان‌شناختی برای کمک به مدیریت استرس و فشار‌های تحصیلی نیز مهیا گردد تا هیچ دانش‌آموزی به دلیل اضطراب ناشی از شرکت در امتحانات به سراغ مصرف ریتالین نروند.
source