ایران در سال ۲۰۲۵ در شرایطی به عنوان یک قدرت فضایی منطقه‌ای معرفی شده که تحریم‌ها دسترسی ایران به فناوری‌های فضایی را محدود کرده، اما این کشور هم در ماهواره‌های نظامی و هم غیرنظامی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.
در لیست «ده کشور پیشرو در فناوری فضایی در سال ۲۰۲۵» که توسط وبسایت TechTimes منتشر شده است، ایران به عنوان نهمین کشور برتر فضایی جهان نام گرفته است. این رتبه‌بندی ایران را در کنار قدرت‌هایی مثل ایالات متحده، چین، روسیه، هند و ژاپن قرار می‌دهد و حاکی از پیشرفت‌های قابل توجه ایران در حوزه فضایی در دهه اخیر است.درواقع ایران به عنوان یک قدرت فضایی منطقه‌ای معرفی شده، آن هم در شرایطی که با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، توانسته است زیرساخت‌های مهمی برای توسعه فضایی داخلی فراهم کند.
موقعیت جغرافیایی ایران، در مرکز غرب آسیا و در نزدیکی خط استوا، نقش برجسته‌ای در برنامه فضایی این کشور دارد. با توجه به این که پرتاب ماهواره‌ها از مناطق نزدیک به خط استوا انرژی کمتری مصرف می‌کند، این موقعیت زمینی به ایران اجازه می‌دهد تا ماهواره‌های منطقه‌ای را به صورت کارآمدتری به مدار بفرستد
بنیان‌گذاری برنامه فضایی ایران از دهه ۸۰ تا ۹۰
در دهه گذشته، ایران شروع به توسعه زیرساخت‌های خود در حوزه فضایی کرد. اولین ماهواره‌های علمی و مخابراتی ایران، مانند سینا-۱ و میترا، با کمک روسیه و چین به فضا فرستاده شدند. در سال ۱۳۸۸، ایران اولین راکت فضایی خود به نام سهند را آزمایش کرد.
در سال ۱۳۹۰، ماهواره‌بر سفیر-۲ اولین ماهواره داخلی ایران به نام اورانوس را به مدار فرستاد. این دوره ایران را به یکی از چند کشوری تبدیل کرد که قادر به طراحی و پرتاب ماهواره بودند.
تحول در پرتاب و فناوری ماهواره از سال ۱۴۰۰ به بعد
با افزایش تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری، ایران روی خودکفایی در صنعت فضایی تمرکز کرد. سازمان فضایی ایران و نیروی هوافضای سپاه در کنار هم برنامه‌های مشترکی را برای توسعه ماهواره‌های دیده‌بانی، ارتباطی و نظامی آغاز کردند.
در سال ۱۴۰۳، ایران با موفقیت ماهواره نور-۲ را با راکت قاصد به فضا فرستاد. این ماهواره برای نظارت نظامی و جمع‌آوری اطلاعات استفاده شد و نشانه‌ای از پیشرفت ایران در زمینه ماهواره‌های تجسسی بود.
همچنین، توسعه راکت سنگین سمیرامیس (مشابه موشک‌های بالستیک) نشان داد که ایران می‌تواند حمله‌های فضایی بلندمدت و همچنین اهداف دفاعی-استراتژیک را مدیریت کند.
موقعیت جغرافیایی ایران و اهمیت استراتژیک آن در برنامه فضایی
موقعیت جغرافیایی ایران، در مرکز غرب آسیا و در نزدیکی خط استوا، نقش برجسته‌ای در برنامه فضایی این کشور دارد. با توجه به این که پرتاب ماهواره‌ها از مناطق نزدیک به خط استوا انرژی کمتری مصرف می‌کند، این موقعیت زمینی به ایران اجازه می‌دهد تا ماهواره‌های منطقه‌ای را به صورت کارآمدتری به مدار بفرستد، پوشش فضایی بهتری برای مناطق خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا داشته باشد و کنترل بهتری بر شبکه‌های مخابراتی و سیستم‌های نظارت نظامی داشته باشد.
همچنین، وجود پایگاه فضایی امام خمینی (سمنان) در شرق ایران، این امکان را فراهم کرده که ایران بدون نیاز به همکاری مستقیم با کشور‌های غربی، عملیات فضایی خود را مدیریت کند.
ماهواره‌های توسعه یافته؛ نظامی یا غیرنظامی؟
اگرچه بیشتر توجه رسانه‌ای به ماهواره‌های نظامی ایران مانند نور-۱ و نور-۲ معطوف شده است، اما ایران در دهه گذشته ماهواره‌های متعددی با هدف‌های غیرنظامی نیز راه‌اندازی کرده است.
ماهواره‌های علمی و آموزشی: ماهواره ناهید-۱ و ناهید-۲ ماهواره‌های آموزشی برای دانشجویان و ماهواره‌های دانشگاهی شامل ماهواره‌های نانویی مانند دوستی و آیوب است.
ماهواره‌های محیط زیستی و کشاورزی: ماهواره‌های زمین‌سنجیکه برای نظارت بر منابع آب، خاک و تغییرات اقلیمی است و ماهواره آیینه:که برای نظارت بر وضعیت کشاورزی و پیش‌بینی عملکرد محصولات کاربرد دارد.
ماهواره‌های مدیریت بلایا و امداد هوایی: استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برای مدیریت حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله و پشتیبانی از سازمان‌های امداد و نجات در تعیین نقاط حادثه‌دیده است.
این دستاورد‌ها نشان می‌دهند که برنامه فضایی ایران تنها محدود به اهداف نظامی نیست، بلکه چندین بعد عمومی و خدماتی نیز دارد.
source