خودروی شما یک مجموعه پیچیده از قطعات مختلف است که به‌طور هماهنگ با هم کار می‌کنند. اگر یکی از این قطعات دچار مشکل شود، خیلی زود این اختلال به بخش‌های دیگر نیز منتقل شده و می‌تواند به خرابی جدی منجر شود. یکی از این مشکلات، عدم تنظیم صحیح زوایای چرخ و بالانس چرخ‌هاست که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند به سیستم تعلیق آسیب زده و طول عمر تایرها را کاهش دهد.
تفاوت بین تنظیم زوایای چرخ (Wheel Alignment) و بالانس چرخ (Wheel Balancing) را بشناسید و بدانید هر چند وقت یکبار باید آن‌ها را انجام دهید.
تنظیم زوایای چرخ چیست؟
تنظیم زوایای چرخ در واقع به معنی تنظیم سیستم تعلیق خودروست؛ سیستمی که چرخ‌ها را به بدنه خودرو متصل می‌کند. در این فرآیند زاویه قرارگیری چرخ‌ها و تایرها نسبت به سطح جاده اصلاح می‌شود تا تماس آن‌ها با سطح زمین در شرایط بهینه باشد. مکانیک هنگام تنظیم زوایای چرخ موارد زیر را بررسی و اصلاح می‌کند:
- کمبر (Camber): زاویه داخلی یا خارجی چرخ‌ها در هنگام مشاهده از روبه‌رو. اگر لاستیک به سمت داخل یا خارج متمایل باشد، نشان‌دهنده عدم تنظیم صحیح است. بلبرینگ‌های فرسوده، سیبک‌ها و سایر اجزای تعلیق از عوامل اصلی این مشکل هستند.
- تو (Toe): این زاویه زمانی بررسی می‌شود که چرخ‌ها از بالا نگاه شوند. اگر چرخ‌ها به سمت داخل متمایل باشند، «تو-این» و اگر به سمت بیرون باشند «تو-اوت» نامیده می‌شود. می‌توانید با نگاه کردن به انگشتان پای خود از بالا این موضوع را بهتر درک کنید.
- کستر (Caster): زاویه محور فرمان نسبت به عمود بر سطح جاده است. اگر محور به سمت راننده متمایل باشد «کستر مثبت» و اگر به سمت جلوی خودرو متمایل شود «کستر منفی» نامیده می‌شود. این زاویه تاثیر مستقیمی بر پایداری خودرو و عملکرد فرمان دارد.
دلایل عدم تنظیم زوایای چرخ
یکی از رایج‌ترین عوامل این مشکل، ضربه‌های ناگهانی هنگام رانندگی با سرعت بالا است. برای مثال، عبور از چاله‌ها یا دست‌اندازها در جاده‌های نامناسب که در بسیاری از کشورها از جمله ایران رایج است، می‌تواند موجب تغییر زاویه چرخ‌ها شود. حتی برخوردهای جزئی مثل برخورد با جدول یا موانع کوچک نیز می‌تواند منجر به به‌هم خوردن تنظیم زوایا شود.
نشانه‌های عدم تنظیم زوایای چرخ
چون این مشکل معمولا ناشی از آسیب‌های پنهان به سیستم تعلیق است، بسیاری از رانندگان آن را نادیده می‌گیرند. اما بی‌توجهی می‌تواند به آسیب بیشتر منجر شود. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- کشیده شدن خودرو به یک سمت: اگر روی سطح صاف رانندگی کنید و خودرو به یک سمت منحرف شود، نشان‌دهنده تنظیم نبودن چرخ‌هاست.
- لرزش فرمان: لرزش‌های محسوس یا خفیف در فرمان، به‌ویژه در سرعت‌های بالا، از نشانه‌های واضح این مشکل است.
- سایش نامتقارن تایرها: اگر لاستیک‌ها به‌طور غیرعادی از داخل یا خارج ساییده شوند، نشان‌دهنده زاویه نادرست زوایا (به‌ویژه کستر یا کمبر) است.
هر چند وقت یکبار باید تنظیم زوایای چرخ انجام شود؟
به‌طور کلی توصیه می‌شود حداقل سالی یکبار تنظیم زوایای چرخ خودرو بررسی شود، حتی اگر مشکلی احساس نمی‌کنید. علاوه بر این، در شرایط زیر نیز بهتر است اقدام به این کار کنید:
- پس از برخورد سخت با چاله، جدول یا موانع جاده‌ای.
- اگر خودرو به یک سمت کشیده می‌شود یا لاستیک‌ها به‌طور نامتقارن ساییده می‌شوند.
- بعد از تعمیر یا تعویض قطعات سیستم تعلیق یا فرمان.
البته، فاصله زمانی مناسب برای هر خودرو می‌تواند بسته به نوع خودرو و شرایط رانندگی متفاوت باشد.
بالانس چرخ چیست؟
بالانس چرخ اغلب همراه با تنظیم زوایا انجام می‌شود اما این دو موضوع متفاوت‌اند. بالانس چرخ به معنای ایجاد تعادل در توزیع وزن تایر و رینگ است تا از لرزش، ناپایداری و سایش غیرعادی جلوگیری شود.
این کار باید با دستگاه‌های بالانس مدرن و خارج از خودرو انجام گیرد. دستگاه می‌تواند بالانس استاتیک و دینامیک را هم‌زمان محاسبه کند. بالانس همه چرخ‌ها به‌طور هم‌زمان بهترین نتیجه را خواهد داشت.
هر چند وقت یکبار باید بالانس چرخ انجام شود؟
توصیه می‌شود هر زمان تایر جدید نصب می‌کنید یا متوجه لرزش و تکان در هنگام رانندگی شدید، بالانس انجام دهید. همچنین اگر خودرو دارای رینگ آلیاژی است، بهتر است هر ۵ تا ۷ هزار کیلومتر (حدود ۳ تا ۴ هزار مایل) یا هم‌زمان با جابه‌جایی دوره‌ای تایرها، بالانس صورت گیرد.
مزایای تنظیم زوایای چرخ و بالانس منظم
- افزایش عمر تایرها: تنظیم درست زوایا از سایش نامتقارن جلوگیری کرده و باعث می‌شود تایرها دیرتر فرسوده شوند.
- بهبود مصرف سوخت: چرخ‌های نامنظم مقاومت حرکتی بیشتری ایجاد می‌کنند و مصرف سوخت را افزایش می‌دهند. تنظیم صحیح باعث صرفه‌جویی سوخت می‌شود.
- رانندگی روان‌تر و ایمن‌تر: لرزش کمتر، کنترل بهتر و کشیده نشدن خودرو به یک سمت از مزایای مهم این کار است.
- پایداری بیشتر در سرعت‌های بالا: بالانس دقیق مانع از لرزش در سرعت بالا شده و کنترل خودرو هنگام ترمز یا پیچیدن را بهبود می‌بخشد.
- کاهش فشار مکانیکی روی قطعات: تنظیم نبودن چرخ‌ها باعث فشار اضافی روی سیستم تعلیق و فرمان می‌شود. تنظیم منظم این فشار را کاهش می‌دهد.
- جلوگیری از سایش غیرعادی تایرها: بالانس، توزیع وزن را یکنواخت کرده و از ساییدگی نامتقارن جلوگیری می‌کند.
- کاهش صدا و لرزش: لرزش‌ها و سروصدای اضافی ناشی از بالانس نبودن تایر با این کار از بین می‌رود.
- صرفه‌جویی در هزینه‌های بلندمدت: با افزایش عمر تایرها، کاهش مصرف سوخت و جلوگیری از خرابی زودهنگام قطعات، هزینه‌های کلی نگهداری خودرو کاهش پیدا می‌کند.
هزینه تنظیم و بالانس چرخ
در بازار ایران، هزینه بالانس و تنظیم چرخ معمولا بین 200 تا 500 هزار تومان برای همه چرخ‌ها متغیر است. به‌طور تقریبی:
- بالانس چرخ: بین 50 تا 80 روپیه برای هر چرخ. (در صورت بالانس هم‌زمان هر چهار چرخ، معمولا تخفیف داده می‌شود).
- تنظیم زوایا: برای دو چرخ جلو معمولا 150 تا 200 هزار تومان.
در ادامه به پرسش‌های متداولی که در این زمینه وجود دارد پاسخ خواهیم داد:
تفاوت بالانس و تنظیم زوایا چیست؟
بالانس چرخ به توزیع یکنواخت وزن در مجموعه رینگ و تایر گفته می‌شود، اما تنظیم زوایا به اصلاح زاویه قرارگیری چرخ‌ها برای تعادل فرمان و جلوگیری از سایش نامتقارن مربوط است.
نشانه‌های نیاز به بالانس چیست؟
لرزش فرمان، ساییدگی بیش‌ازحد تایر و تکان‌های محسوس در سرعت‌های بالا.
آیا بالانس می‌تواند لرزش فرمان را برطرف کند؟
بله، در بیشتر مواقع لرزش ناشی از تایرهای نامتعادل با بالانس رفع می‌شود.
مدت زمان لازم برای انجام بالانس و تنظیم زوایا چقدر است؟
بالانس معمولا بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت زمان می‌برد. تنظیم زوایا بسته به نوع خودرو ممکن است متفاوت باشد.
آیا عدم تنظیم زوایا بر مصرف سوخت اثر دارد؟
بله، چرخ‌های نامنظم باعث افزایش مقاومت حرکتی می‌شوند که مصرف سوخت را بالا می‌برد.
آیا تنظیم زوایا شامل گارانتی می‌شود؟
خیر، معمولا تنظیم زوایا تحت پوشش گارانتی نیست. اما این خدمت در نمایندگی‌ها صورت می‌گیرد ولی با هزینه مشتری.
آیا رانندگی با چرخ‌های نامنظم ممکن است؟
بله، اما توصیه نمی‌شود. زیرا این موضوع باعث کاهش کنترل خودرو، سایش سریع تایر و حتی خطرات ایمنی می‌شود.
چطور بدانیم خودرو به تنظیم دوچرخ نیاز دارد یا چهارچرخ؟
در خودروهای دیفرانسیل جلو معمولا تنظیم دوچرخ کافی است، اما در خودروهای دیفرانسیل عقب یا چهارچرخ محرک (AWD/4WD) بهتر است تنظیم چهارچرخ انجام شود.
تنظیم زوایای چرخ و بالانس تایرها از آن دسته سرویس‌هایی هستند که بسیاری از رانندگان آن را ساده می‌پندارند، اما در عمل نقش حیاتی در ایمنی، راحتی و حتی کاهش هزینه‌های نگهداری خودرو دارند. بی‌توجهی به این موارد می‌تواند منجر به کاهش عمر تایر، مصرف سوخت بیشتر و آسیب به سیستم تعلیق شود. در مقابل، توجه به سرویس‌های دوره‌ای باعث می‌شود خودرویتان عملکردی نرم، ایمن و اقتصادی داشته باشد.
شما چطور فکر می‌کنید؟ آیا تا به حال تجربه لرزش فرمان یا ساییدگی نامتوازن تایر را داشته‌اید؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه و تجربه‌های خودتان را در بخش نظرات با ما و دیگر خوانندگان چرخان در میان بگذارید.
مطالب مرتبط:
- چرا جابه‌جایی تایر اهمیت دارد و هر چند وقت یکبار باید آن را انجام دهید؟
- چگونه باک بنزین خودرو را تمیز کنیم؟
- باتری معیوب یا دینام خراب؛ مشکل از کدام است؟
- همه چیز درباره فیلتر هوا؛ نشانه‌های کثیفی و زمان تعویض آن
source