کتابخانه‌ای که قربانی اما و اگرها شده است!

الهام بهروزی

ساخت کتابخانه مرکزی دیرپاترین مطالبه فرهنگی استان بوشهر
به‌شمار می‌رود که در طول 14 سال به بهانه‌های واهی کلنگش در هوا مانده و به زمین
نرسیده است. این در حالی است که این مرکز فرهنگی در استان‌های دیگر که نه دارای
صنایع نفت و گاز هستند و نه رونق تجارت دریایی را دارند، یا به بهره‌برداری رسیده
یا در حال ساخت است!

بی‌شک زیبنده استانی چون بوشهر که عنوان «پایتخت انرژی
کشور» را یدک می‌کشد و به‌واسطه وجود بندرهای تجاری دارای گمرکات فعال و درآمدزایی
است، نیست که این‌چنین مطالبات فرهنگی از سوی مسوولان ارشد استانی مغفول واقع
بماند. با اندکی واکاوی در تاریخ و فرهنگ این جغرافیای حماسه‌سازِ تاریخ‌دار، قدمت
و اصالت فرهنگی این دیار رخ عیان می‌کند که این نشان از آن دارد این سرزمین با
پرورش علما و نویسندگان و شعرای صاحب‌اندیشه و خردگرا و پیشتازی در برخورداری از
صنعت چاپ و کتابت، همواره در حوزه فرهنگ و هنر جایگاه استواری در تاریخ کشور داشته
و دارد؛ اما این جایگاه امروز آیا از سوی مسوولان ارشد استان مورد توجه قرار گرفته
است؟ اگر مورد توجه قرار گرفته، بی‌شک این مدیران دغدغه و مطالبات جامعه کتابخوان
استان را جدی گرفته و در این راستا با دغدغه‌مندی و مسوولیت‌شناسی گام برمی‌دارند.

شاید جدی‌ترین و مهم‌ترین دغدغه اهالی کتاب و کتابخوانان
بوشهری در حال حاضر احداث کتابخانه مرکزی است که در سال 1389 بعد از سال‌ها پیگیری
در سفر رئیس‌جمهوری وقت به استان بوشهر مصوب شد و اعتباری بالغ بر یک میلیاردتومان
همان سال برای ساخت آن با تصویب زمینی به مساحت 12 هزار مترمکعب در شهرک نیایش
تعیین شد اما مسائلی دست به دست هم داد که در آن سال کلنگ ساخت این کتابخانه بر
زمین ننشیند و در دوره دولت اعتدال هم این مطالبه هم از سوی مسوولان و هم رسانه
مغفول بماند تا در دولت سیزدهم که با عنوان دولت مردمی مدیریت کشور را به دست
گرفت، با جدیت این پروژه مشمول زمان‌شده، مطرح و مطالبه شود.

در این دولت که سکان مدیریت استان به دست احمد محمدی‌زادی
سپرده شد، او که با نگاه جهادی و انقلابی، نقاط چالشی استان را به همراه معاونان و
مدیران دولتی مورد واکاوی قرار داده بود، این پروژه را مهم دانست و قول‌هایی
پیرامون ساخت کتابخانه مرکزی در بوشهر را داد ولی به دلیل مسائلی چون منقضی شدن
قرارداد زمین مصوب شده برای این کتابخانه در شهرک نیایش در پی گذر زمان و جایگزین
نشدن زمین دیگری برای آن، ساخت این کتابخانه عملا در 1401 برخلاف وعده استاندار منتفی
شد و در سال 1402 هم تا لحظه نگارش این گزارش، هنوز خبر رسمی دال بر ساخت این کتابخانه
منتشر نشده است اما پیگیری‌ها و بررسی‌هایی برای یافتن زمین مناسب برای جانمایی
این کتابخانه در منطقه یک بوشهر از سوی معاون سیاسی امنیتی استانداری بوشهر و
شهرداری و دستگاه‌های متولی حوزه کتاب و فرهنگ استان آغاز شده که به‌زودی نتایج
این بررسی‌ها اعلام می‌شود.

شاید این سوال در ذهن افرادی شکل بگیرد که چرا ساخت
کتابخانه مرکزی در این دولت این‌چنین از سوی رسانه و مسوولان فرهنگی دنبال می‌شود
و چرا در دولت‌های قبل از تحقق این مطالبه غفلت ورزیدند؟ پاسخ روشن است، زیرا در
دولت اعتدال بزرگ‌ترین کتابخانه‌ عمومی استان در منطقه 2 بوشهر راه‌اندازی شد؛ چون
این طرح، عملیات ساختش پیش از ساخت کتابخانه مرکزی آغاز شده بود و طبق مصوبه هیات
دولت، طرح‌های در حال ساخت نسبت به طرح‌هایی که هنوز به مرحله کلنگ‌زنی نرسیده‌،
ارجحیت داشتند، در دولت قبل، ساخت و تکمیل این کتابخانه بر ساخت کتابخانه مرکزی
اولویت پیدا کرد که بعد از راه‌اندازی کتابخانه عمومی خلیج فارس، ساخت کتابخانه
مرکزی از سوی مسوولان آن دولت پشت گوش انداخته شد!

ولی با روی کار آمدن دولت سیزدهم با توجه به فرسودگی
کتابخانه مصلحیان و کمبود فضای دیگر کتابخانه‌های عمومی واقع در منطقه یک بوشهر،
بیش از هر زمان دیگری نیاز به یک کتابخانه عمومی استاندارد و مجهز به خدمات‌ مدرن
و مطابق با استانداردهای جهانی در این منطقه احساس شد و اینجا بود که هم مسوولان و
جامعه کتاب و هم رسانه استان به این نتیجه رسیدند که با ساخت کتابخانه مرکزی در
منطقه یک بوشهر می‌شود با یک تیر، دو نشان را زد؛ یعنی هم ساخت کتابخانه مرکزی را
که به مطالبه و مصوبه 14 ساله درآمده، محقق کرد و هم یک زیرساخت کامل و مدرن را در
منطقه یک ایجاد کرد تا پاسخگوی نیازهای کتابخوانی و پژوهشی ساکنان کتابخوان این
بخش از شهر باشد.

این‌گونه شد که این مطالبه به‌صورت جدی در سال 1401 رسانه‌ای
شد ولی به‌دلیل نبود زمین مناسب، ساخت این کتابخانه به تعویق افتاد و در نهایت
تمرکز استانداری و مدیران شهری بر ساخت کتابخانه مرکزی در شهرک نیایش قرار گرفت که
این نظر نیز مورد اعتراض ساکنان منطقه یک بوشهر و جامعه کتابخوان استان قرار گرفت؛
چراکه این کتابخانه باز در حاشیه شهر قرار بود جانمایی شود که هم تردد به آن سخت
بود و هم به‌دلیل سست بودن زمین این منطقه، با توجه به شرایط تخصیص اعتبارات به پروژه‌های
فرهنگی که به‌صورت قطره‌چکانی صورت می‌گیرد، ساخت آن پرهزینه‌تر و زمان‌برتر می‌شد
که این موردخوشایند جامعه کتاب نبوده و نیست!

همین مسائل و در کنار آن، تصویب ساخت یک مجتمع فرهنگی هنری
مجهز به کتابخانه در شهرک نیایش از سوی شهرداری دست به دست هم داده تا به خودی
خود، ساخت کتابخانه مرکزی حتی در صورت تصویب زمین، در شهرک نیایش عملا منتفی شود! در
این شرایط اکبر پورات، معاون سیاسی امنیتی استانداری بوشهر با بسیج کردن نهادهایی
که در منطقه یک شهر بوشهر زمین دارند مجدانه پیگیر شده تا زمینی را در این منطقه
از شهر برای ایجاد این زیرساخت چندوجهی پیدا و جانمایی کند. در حال حاضر شورای
اسلامی و شهرداری بوشهر سه نقطه را در محدوده فضای سبز شهری که قابلیت تبدیل شدن
به کتابخانه مرکزی را به‌صورت طبقاتی دارد، در کمیسیون بودجه و عمران در دست بررسی
دارد. قطعا تصویب زمین‌های فضای سبز شهری برای کتابخانه نیز واکنش‌هایی از سوی سمن‌ها
محیط زیستی و شهروندان به همراه خواهد داشت که باید دید کارشناسای شهری و راه و
شهرسازی به چه تصمیمی در این زمینه می‌رسند؟!

 آنچه این میان مهم
ساخت کتابخانه مرکزی در استان بوشهر است؛ چراکه این استان با وجود داشتن این همه
ثروت و درآمد، اما فقط یک کتابخانه استاندارد (کتابخانه عمومی خلیج‌فارس) دارد و
این کتابخانه هم ماهانه تنها می‌تواند پاسخگوی بیش از چهار هزار نفر باشد. این در
حالی است که با احداث کتابخانه مرکزی نه تنها، به نیاز شمار قابل‌توجهی از جامعه
دوستدار کتاب استان پاسخ داده می‌شود؛ بلکه در حوزه مطالعاتی و پژوهشی این ظرفیت
را دارد که فرصت‌های مطالعاتی مورد نیاز صنایع نفتی و آبزی‌پروری و دیگر حوزه‌ها
را (که در حال حاضر در مراکز تحقیقاتی خارج از استان و حتی کشور دنبال می‌شوند) با
امکاناتی که در اختیار دارد، پاسخگو باشد.

با وجود پیگیری‌های نگارنده، استاندار بوشهر در حاشیه نشست
خود با اهالی رسانه که عصر پنجشنبه، 26 مرداد در سالن کوثر استانداری برگزار شد،
به‌طور ضمنی این قول را داد که در صورت تصویب زمین، کلنگ ساخت این کتابخانه تا
پایان دولت سیزدهم زده می‌شود و اگر هم تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته؛
چون عمده تمرکز دولت بر اتمام پروژه‌های ناتمام بوده است.

به گفته احمد محمدی‌زاده، در هفته دولت 218 پروژه فرهنگی یا
افتتاح می‌شوند یا عملیات ساخت آن‌ها آغاز خواهد شد. شاید این خبر خوبی برای حوزه
فرهنگ  به‌شمار برود؛ ولی جای خالی
کتابخانه مرکزی در میان این پروژه‌ها، غربت کتاب را در جامعه بوشهر همچنان به رخ
می‌کشد.

انتظار می‌رود که استاندار بوشهر که بحق در سه حوزه آب،
درمان و راه اقدامات موثری را در دوره کنونی انجام داده، به حوزه فرهنگ و مطالبات
اهالی این حوزه با نگاه مطلوب‌تر و همه‌جانبه‌تری ظاهر شود تا استان در مسیر رسیدن
به توسعه پایدار اصولی‌تر پیش برود. بی‌شک ساخت کتابخانه مرکزی در این دوره می‌تواند
برگ زرینی در کارنامه دولت سیزدهم در استان بوشهر باشد.

طبیعی است یافتن زمین در منطقه یک شهر بوشهر برای کتابخانه
مرکزی کار سختی نیست. یکی از نقاطی که می‌تواند برای کتابخانه مرکزی جانمایی شود،
زمین سینما بهمن است که قرار است به‌دلیل فرسودگی تخریب و با مشارکت بخش خصوصی به
یک مجتمع تجاری – سینمایی تبدیل شود. این خواسته نامعقولی نیست که با مشارکت
حوزه هنری که در این سال‌ها در اشاعه هنر متعهد و پرورش هنرمندان انقلابی و مکتوب
کردن تاریخ و فرهنگ استان در قالب طرح‌های پژوهشی در حوزه‌های مقاومت، تاریخ و
فرهنگ نقش بسزایی را ایفا کرده است، در این مجتمع کتابخانه مرکزی بوشهر هم جانمایی
شود.

بی‌شک با توجه به شرایط موجود و کمبود زمین در بندر بوشهر
برای جانمایی کتابخانه مرکزی با ایجاد هم‌افزایی و همگرایی دستگاه‌های فرهنگی، می‌توان
این مطالبه فرهنگی دیرینه را محقق کرد. باتوجه به اینکه اداره‌کل کتابخانه‌های
عمومی استان بوشهر یک نهاد بهره‌بردار صرف است، قطعا در ایجاد کتابخانه مرکزی باید
دستگاه‌های فرهنگی و اجرایی پای کار بیایند تا بتوان مساله و مشکل زمین این
کتابخانه را برای همیشه حل کرد و کلنگ آن را بر زمین نشاند؛ چراکه جامعه امروز
بوشهر امروز سخت به زیرساختی به نام کتابخانه مرکزی نیاز دارد تا با توسعه فعالیت‌های
کتابخوانی بتوان تحولی را در حوزه کتابخوانی استان ایجاد کرد و سرانه مطالعه استان
را ارتقاء داد. شاید مسوولان فراموش کرده‌اند که بوشهر در کف جدول سرانه مطالعه
کشور ایستاده است که اگر غیر از این بود، حتما برای توسعه و تجهیز زیرساخت‌های
کتابخوانی استان همتی بیشتری به خرج می‌دادند. امید می‌رود که ساخت کتابخانه مرکزی
در بوشهر مانند پروژه راه‌آهن بوشهر- شیراز دچار اما و اگرها نشود!