روایت تحول‌آفرینی دولت سیزدهم (۱)؛
دولت شهید سید ابراهیم رئیسی در دوره‌ای حساس و تحت فشارهای سنگین بین‌المللی، با اولویت‌دادن به همسایگان و تقویت روابط منطقه‌ای و جهانی، موفق شد فصل جدیدی از دیپلماسی ایران را رقم بزند. عضویت در سازمان‌های مهمی همچون بریکس و شانگهای، گسترش تجارت با کشورهای همسایه و ایجاد امنیت و ثبات منطقه‌ای از جمله دستاوردهای بی‌بدیل این دولت بودند که سیاست مقاومت هوشمندانه و تعامل سازنده با جهان را در عمل به تصویر کشیدند.
به گزارش خبرگزاری آنا؛ دوره ریاست جمهوری شهید سید ابراهیم رئیسی، دوره‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ سیاست خارجی ایران بود؛ دوره‌ای که تحولات عمیق و استراتژیک در روابط ایران با همسایگان و جهان رخ داد و رویکرد دیپلماسی ایران از یک تعامل محدود به تلاش برای کنشگری فعال در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی عبور کرد. در این دوره، دولت شهید رئیسی موفق شد از ظرفیت‌های موجود در تعامل با کشورهای همسایه نهایت استفاده را برده، موانع موجود در مسیر تقویت روابط بین‌المللی را کاهش داده و زمینه‌های ورود ایران به مجامع مهم اقتصادی و امنیتی جهان از جمله بریکس و سازمان همکاری شانگهای را فراهم کند. این گزارش با تمرکزی ویژه بر نقش دولت رئیسی در تحولات دیپلماتیک کشور، تلاش‌های صورت گرفته و دستاوردهای ایران را با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار می‌دهد.
بازنگری استراتژیک در سیاست خارجی ایران
یکی از محور‌های اصلی سیاست خارجی دولت شهید رئیسی، تأکید بر اصل «اولویت همسایگان» بود؛ اصلی که نه‌تنها به لحاظ تئوریک بر ظرفیت‌های منطقه‌ای تأکید داشت بلکه در عمل نیز به سنگ‌بنای راهبرد دیپلماسی فعال کشور تبدیل شد. این رویکرد در واکنش به سیاست‌های پیشین که عمدتاً به قدرت‌های جهانی خارج از منطقه وابسته بودند شکل گرفت. دولت شهید رئیسی معتقد بود که روابط پایدار و متوازن با همسایگان نه‌تنها می‌تواند زمینه‌ساز توسعه اقتصادی ایران شود بلکه می‌تواند زیرساخت‌های امنیتی و ثبات منطقه‌ای را نیز تضمین کند. از این رو، تلاش گسترده‌ای برای بهبود و توسعه روابط با ۱۵ کشور همسایه آغاز شد؛ هدفی که با حمایت از تجارت مرزی، همکاری‌های امنیتی، و بسترسازی برای روابط سازنده دنبال شد.
نمونه بارزی از این تغییر رویکرد را می‌توان در گسترش روابط ایران با عراق مشاهده کرد. روابط تهران و بغداد در این دوره وارد مرحله‌ای جدید شد که بر مبنای تعاملات چندلایه، از اقتصادی تا امنیتی، شکل گرفت. ایران و عراق در این دوره توانستند با ایجاد هماهنگی‌های بهتر در زمینه مبارزه با تروریسم و به‌ویژه نابودی باقیمانده‌های گروه‌های تروریستی مانند داعش، یک محور امنیتی قابل اعتماد در منطقه ایجاد کنند. افزون بر این، تجارت ایران و عراق در این دوره رشدی نزدیک به ۳۰ درصد را تجربه کرد؛ ایران با صادرات کالا‌های غیرنفتی و خدمات مختلف به عراق، این کشور را به بزرگ‌ترین شریک تجاری خود تبدیل کرد.
از سوی دیگر، روابط ایران با ترکیه نیز دستخوش تحولات مثبت بود. ترکیه، به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و همکاری‌های تجاری مختلف، همیشه یکی از مهم‌ترین همسایگان ایران به شمار می‌رفته است. در دوره شهید رئیسی، تلاش‌های دیپلماتیک و اقتصادی بی‌وقفه باعث تقویت روابط دو کشور شد. همکاری‌های متقابل در حوزه‌های امنیت مرزی، مهار قاچاق کالا و مواد مخدر، و تعاملات اقتصادی گسترده‌تر در اولویت قرار گرفتند. این تعاملات راه را برای یک شراکت دوجانبه و متوازن هموارتر کرد.
روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز در این دوره با تغییراتی چشمگیر همراه شد. تنش‌های گذشته با برخی کشورهای عربی نظیر امارات متحده عربی، در اثر دیپلماسی سازنده دولت شهید رئیسی تخفیف یافت. عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با امارات و تعریف چارچوبی جدید برای تجارت و همکاری‌های اقتصادی از نشانه‌های روشن دیپلماسی موفق این دولت بود. همچنین، تلاش‌ها برای ایجاد آرامش در روابط با عربستان سعودی از طریق نقش‌آفرینی چین به‌عنوان میانجی، بازتابی از عزم جمهوری اسلامی ایران برای بازسازی ثبات منطقه‌ای بود.
عضویت در بریکس و شانگهای
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دولت شهید رئیسی عضویت رسمی ایران در نهاد‌های مهم و تأثیرگذار بین‌المللی، چون سازمان همکاری شانگهای و گروه اقتصادی بریکس بود. این اقدامات قابل‌توجه، نشانه‌ای از تغییر در نگاه استراتژیک ایران به دیپلماسی بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی و تأییدی بر جلب اعتماد کشورهای مؤسس این سازمان‌ها به ظرفیت‌های ایران بود.
سازمان همکاری شانگهای، به‌مثابه یک نهاد منطقه‌ای قدرتمند با تمرکز بر امنیت و توسعه اقتصادی آسیای مرکزی، از نظر استراتژیک نقشی محوری در کاهش وابستگی ایران به نظام مالی غرب ایفا کرده است. ایران که سال‌هاست تلاش می‌کند جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت مستقل و مؤثر تثبیت کند، با عضویت رسمی در شانگهای فرصت‌هایی برای گسترش تجارت، همکاری‌های امنیتی و توسعه زیرساخت‌ها به دست آورد. تعاملات نزدیک ایران با چین و روسیه در چارچوب این سازمان، به کاهش تنش‌های سیستماتیک تحمیل‌شده توسط غرب کمک شایانی کرده و در کنار آن فضای بیشتری برای نفوذ در بازار‌های منطقه‌ای ایجاد کرده است.
همچنین، عضویت رسمی ایران در گروه بریکس فرصتی بی‌نظیر برای حضور در کنار اقتصاد‌های نوظهور جهانی فراهم کرد. بریکس، به‌عنوان یک ائتلاف اقتصادی شامل قدرت‌های برجسته مانند چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی، بستر مناسبی برای کاهش اثرات تحریم‌ها و تقویت اقتصاد مقاومتی ایران ایجاد کرد. ایران توانست از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری این ائتلاف برای توسعه زیرساخت‌ها، تأمین نیاز‌های ارزی و دستیابی به بازار‌های جدید بین‌المللی استفاده کند. علاوه بر این، بریکس جایگزین بالقوه‌ای برای نظام مالی تحت کنترل دلار ارائه داد که ایران را به موقعیت مطلوبی برای مقابله با تحریم‌های پولی و بانکی سوق داد.
دیپلماسی سازنده و مقاومت هوشمندانه
دولت شهید رئیسی، با بهره‌گیری از تجربه‌های گذشته در مواجهه با تحریم‌ها، رویکردی موسوم به «مقاومت هوشمندانه» را در پیش گرفت؛ رویکردی که همزمان بر کاهش وابستگی اقتصادی به غرب، تقویت شرکای استراتژیک در آسیا و شرق، و افزایش توان داخلی ایران متمرکز بود. این سیاست به‌ویژه در شرایطی که کشورهای غربی به‌دلیل مسائل هسته‌ای و حقوق بشری به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران اصرار داشتند، اهمیت بالایی داشت. دولت رئیسی تلاش کرد هم در برابر فشارهای غیرقانونی ایالات متحده تسلیم نشود و هم از فرصت ایجادشده برای گسترش تعامل با کشورهای مستقل بهره گیرد.
در این راستا، ایران توانست روابط خود با قدرت‌های بزرگ جهانی نظیر چین و روسیه را بر پایه منافع مشترک توسعه دهد. قرارداد‌های بلندمدت با چین در حوزه انرژی و زیرساخت و همچنین گسترش همکاری‌های نظامی با روسیه نشان از این تلاش‌ها دارد. افزون بر این، سیاست تعامل با کشورهای مستقل اروپایی، از جمله فرانسه و آلمان، بر اساس توسعه همکاری‌های علمی، فناوری و صنعتی نیز در دستور کار قرار گرفت. چنین رویکردی باعث شد ایران بتواند در بسیاری از زمینه‌ها در مسیر توسعه و استقلال گام بردارد.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم سیاست خارجی دولت شهید رئیسی، تمرکز بر تقویت مبادلات اقتصادی در سطح منطقه بود. ایران از همان ابتدای دولت جدید، تلاش کرد تا با انعقاد قرارداد‌های تجاری و اقتصادی، سهم خود از بازار‌های منطقه‌ای را افزایش دهد. حجم تجارت ایران با کشورهای همسایه در این دوره با رشدی قابل توجه رو‌به‌رو شد و نقش مرز‌های مشترک ایران با عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای میانه برای توسعه صادرات غیرنفتی ایران بسیار پررنگ‌تر از قبل شد.
ایران همچنین با تعریف مسیر‌های حمل‌ونقل و ترانزیتی جدید در کنار امضای توافقنامه‌های منطقه‌ای، توانست جایگاه خود را در مسیر‌های حمل‌ونقل بین‌المللی تقویت کند. پروژه‌هایی مانند کریدور شمال-جنوب، که ارتباطات میان ایران، روسیه، و هند را از طریق راه‌آهن و جاده تقویت می‌کند، یکی از نمونه‌های این تلاش‌ها به شمار می‌آید.
نتیجه
دولت شهید رئیسی، با تمرکز ویژه بر دیپلماسی سازنده و بهره‌گیری از رویکرد «مقاومت هوشمندانه»، توانست مسیر جدیدی برای روابط ایران با همسایگان و جهان افتتاح کند. اولویت‌دهی به همکاری‌های منطقه‌ای، عضویت در سازمان‌های مهم بین‌المللی، کاهش تنش‌های دیپلماتیک، و توسعه ظرفیت‌های اقتصادی از جمله دستاوردهای ماندگار این دولت هستند. این سیاست‌ها، ضمن تقویت جایگاه ایران در میان قدرت‌های نوظهور جهان، پیام روشنی به مخالفان غربی داد: اراده ایران برای مقاومت و توسعه غیرقابل تغییر است. دولتی که در برابر فشار‌ها ایستادگی کرد و راه تعامل سازنده را در کنار استقلال ملی به کشور هدیه داد.
source