جوان آنلاین: کودکند و به جای آنکه به مدرسه بروند، سرچهارراه‌ها در مترو یا خیابان‌ها پرسه می‌زنند و دنبال پول می‌گردند. کودکانه‌هایشان به جای خنده در خانه و بازی در پارک، به سروکله زدن با سایر کودکان کار می‌گذرد و از همین سن کم، دلهره تأمین نان شب خود و خانواده‌هایشان را دارند. برخی از آنها، اما اجیر شده‌اند و زیردست سردسته باند‌هایی کار می‌کنند، سردسته‌هایی که منفعت و سودشان در حضور این کودکان در خیابان است و همه کار می‌کنند تا زور قوانین، به برگرداندن کودکان کار به خانه‌هایشان نرسد.
خردسالانی که کودک کار نام گرفتند، گاه برای تمیزکردن شیشه ماشین‌ها دست به کار می‌شوند و گاه با فروش گل یا حتی دود کردن اسپند، تقاضای پول می‌کنند. آمار‌ها می‌گوید حدود ۷ هزار کودک کار در تهران مشغول فعالیت در همه مناطق استان تهران بودند، کودکانی که ۸۰درصد آنها از اتباع خارجی و تنها ۲۰ درصد آنها از تهران و شهر‌های همجوارند.
قانون چه می‌گوید؟
مدت‌ها بود که خبر‌هایی از جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار از سوی مدیریت شهری پایتخت به گوش می‌رسید، اما هر روز این کودکان در هر نقطه‌ای از تهران دیده می‌شدند. دی ماه سال گذشته نیز شهردار تهران از برچیده‌شدن بستر کودکان کار در پایتخت خبر و وعده داد تا این کودکان تا اواخر سال جمع‌آوری شوند، پس از آن اقداماتی در رابطه با ساماندهی آنها در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفت. هر چند نیم‌نگاهی به خیابان‌ها و پشت چراغ‌های قرمز در پایتخت نشان می‌دهد که تعداد کودکان کار در خیابان‌های پایتخت کم شده، اما مشخص است که راه زیادی تا پاک شدن چهره شهر از حضور کودکان کار مانده‌است. طبق قانون، سازمان بهزیستی مسئول اصلی ساماندهی کودکان کار است، اما با تشکیل قرارگاه اجتماعی در مدیریت ششم شهرداری تهران در راستای مهار، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارائه خدمات به «کودکان کار و خیابان» به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه، این موضوع در دستور کار شهرداری قرار گرفت تا برای نخستین‌بار همه دستگاه‌های مربوط به حوزه آسیب در کنار یکدیگر قرار گیرند و برای تصمیم‌گیری‌درباره کودکان کار هم‌افزایی لازم انجام شود.
راه‌اندازی ۳۹ مرکز پویاشهر
مدتی است که مدیریت شهری این کلانشهر برای ساماندهی وضعیت کودکان کار اقداماتی انجام داده‌است. سیدمحمد نقیب، مدیر عامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به «جوان» می‌گوید: «شهرداری تهران ۳۹ مرکز پویاشهر راه‌اندازی کرده تا شرایط تحصیل، استعدادیابی و همچنین توانمندسازی کودکان کار را مهیا کند. حدود ۷ هزارو ۶۰ کودک کار در این مراکز جذب شده‌اند. علاوه بر آن، خانواده‌های این کودکان از طرق مختلف مورد حمایت قرار می‌گیرند. خیلی از این خانواده‌ها از نظر معیشتی دچار مشکل هستند، به همین دلیل کودکان خود را سرچهارراه می‌فرستند تا کار کنند، بنابراین وقتی شغلی برای سرپرست خانواده، دست و پا شود و از نظر معیشتی به آنها کمک کنیم، مشکلشان تا حدودی حل می‌شود. آن وقت کودکان می‌توانند به تحصیل و مهارت‌آموزی بپردازند و سر چهارراه‌ها نمی‌آیند.»
او ادامه می‌دهد: «مردادماه سال گذشته، آقای زاکانی براساس اصل ۱۲۷ قانون اساسی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور مدیریت آسیب‌های اجتماعی شد. بعد از اینکه آقای پزشکیان، رئیس‌جمهور شدند نیز این حکم همچنان برقرار ماند. به این ترتیب، قرارگاه اجتماعی به ریاست آقای زاکانی با همکاری ۱۵ دستگاه و نهاد دیگری که در آن وظایفی دارند، برای هر چه بهتر برطرف شدن آسیب‌های اجتماعی، از جمله خدمات دادن به کودکان کار و خانواده‌هایشان به کار خود ادامه داد.»
بزرگ‌ترین چالش، اتباع هستند
نقیب در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود اقدامات انجام شده هنوز کودکان کار در شهر دیده می‌شوند، گفت: «کودکان کار هیچ وقت ناپدید نخواهند شد، اما تعدادشان به خصوص در مناطقی که جمعیت زیادی از آنها دیده می‌شد به شدت کاهش پیدا کرده‌است. شاید هنوز در چهارراه‌های اصلی برخی از کودکان کار را ببینید (که آنها هم در حال ساماندهی هستند)، اما اینکه مثل گذشته سر هر چهارراه چندین بچه را به سمت یک ماشین بیایند، نمی‌بینید.»
او با بیان اینکه اصلی‌ترین چالش کودکان کار اتباع هستند، اظهار می‌دارد: «ورود غیرقانونی اتباع و حضورشان در تهران و کشور یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و موانع بر سر راهمان است. بسیاری از کودکان کار، اتباع هستند.».
اما ساز و کار مقابله با کار کودکان چگونه است؟ مدیر عامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در این رابطه می‌گوید: «دفعه اول و دوم که کودک را سرچهارراه ببینیم، او را سوار خودروی مخصوص می‌کنیم و به خانواده اش تحویل می‌دهیم. اگر خانواده ایرانی یا از اتباع مجاز باشد، از آنها تعهد کتبی می‌گیریم که دیگر فرزند خود را سر چهارراه نفرستند، اما اگر از اتباع غیرمجاز باشند، از طریق مراجع قانونی، رد مرز خواهند شد. در حال حاضر بیشتر کودکان کار که سرچهارراه هستند، اتباع و بیشتر هم غیرمجازند.»
درآمد ۹۰ میلیون تومانی یک خانواده از تکدی‌گری!
نقیب با اشاره به اینکه تکدی‌گری با کودکان با کار کردن آنها تفاوت دارد، می‌گوید: «خانواده‌هایی که نیاز مالی دارند، علاوه بر اینکه کودک خود را برای کار می‌فرستند، گاهی تکدی‌گری نیز می‌کنند. آن‌هایی را که نیازمند واقعی هستند، به مراکز حمایتی مثل کمیته امداد و بهزیستی معرفی می‌کنیم، اما آن‌هایی را که به صورت سرشبکه‌ای و تیم هستند یا اینکه نیاز مالی ندارند، اما اقدام به چنین کاری می‌کنند، به قوه قضائیه معرفی می‌کنیم.» او ادامه می‌دهد: «درآمد خوب کار سرچهارراه و تکدی‌گری یکی دیگر از مشکلاتی است که با آن سروکار داریم، چراکه این افراد حاضر نمی‌شوند سرکار بروند. مثلاً خانواده‌ای را داریم که در تهران، پدر سرایداری یا باغبانی می‌کند و زن و چهار فرزندش نیز سرچهارراه سراغ تکدی‌گری می‌روند، این خانواده در مجموع ۹۰ میلیون تومان درآمد دارند، وقتی به این‌ها کار معرفی کنیم، تأثیری ندارد. به همین دلیل برای بار اول به پدر خانواده تذکر می‌دهیم و از او تعهد می‌گیریم که حق نداری بچه‌ات را سرچهارراه بفرستی، دفعه سوم هم برخورد قانونی صورت می‌گیرد.»
مدیر عامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران اظهار می‌کند: «همکاری‌های ما با بهزیستی و قوه قضائیه بسیار خوب انجام می‌شود، تعامل، همدلی و همبستگی در میان اعضای قرارگاه اجتماعی وجود دارد و همه نهاد‌ها و ارگان‌های مسئول، همکاری‌های خوبی دارند.»
در این مدت، موفقیت‌هایی نیز در مراکز پویاشهر کسب شده‌است. نقیب در این رابطه می‌گوید: «در این سه سال، بیش از ۲ هزار کودک کار را به مرحله‌ای رساندیم که رسماً دانش‌آموز آموزش و پرورش شدند، خیلی از این بچه‌ها توانستند در رشته‌های ورزشی افتخاراتی را کسب کنند؛ مثلاً کشتی‌گیری داشتیم که عضو تیم ملی شد و قهرمانان دیگری نیز در رشته نونهالان و نوجوانان داشتیم.»
افتتاح ۵ مرکز پویاشهر جدید تا پایان سال
همه شهروندان آرزوی داشتن شهری بدون کودک کار دارند، شهری که همه کودکان در آن بتوانند تحصیل کنند و آینده زیبایی را برای خودشان بسازند. نقیب در رابطه با این آرزو می‌گوید: «آسیب هیچ‌گاه تمام نمی‌شود، هر چقدر کودکان کار جمع‌آوری و ساماندهی شوند، باز هم عده دیگری می‌آیند، بنابراین این موضوع به طور کلی حل نمی‌شود فقط تا جایی که می‌شود باید آن را کنترل کنیم تا رشد صعودی آن را از بین ببریم.»
او در تشریح مراحل ساماندهی کودکان کار در شش ماه اول سال اظهار می‌دارد: «در مرحله اول طرح ساماندهی ۴۸۴ کودک کار، مرحله دوم ۷۹ کودک کار، مرحله سوم ۴۶ کودک کار و مرحله چهارم یک کودک کار جمع‌آوری و ساماندهی شدند. علاوه بر آن، قرار است تا پایان سال، پنج مرکز پویاشهر دیگر افتتاح شود تا در ساماندهی کودکان کار گامهای بهتر و مؤثرتری برداشته شود.»
لزوم توجه به کودکان کار زیرزمینی.
اما همه کودکان کار، مقابل چشم ما و در خیابان‌های شهر نیستند و اصلاً برخی از آنها را نمی‌بینیم، آنها که در کارگاه‌های زیرزمینی مشغول فعالیت هستند و هم سلامت و هم آینده‌شان در خطر است. متأسفانه عمده کارگاه‌های زیرزمینی در محلات قدیمی، کودکان معصوم زیادی را به عنوان کارگر به کار گرفته‌اند و معلوم نیست، چه سرنوشت تلخی را برایشان رقم می‌زنند. این خردسالان که از همین سنین کم، بزرگ شده‌اند، هیچ‌گاه نتوانستند طعم شیرین کودکی را بچشند و از همین ابتدای زندگی‌شان، تنها کار و پول را می‌شناسند و بس! به همین دلیل مهم است که در سیاست‌های مربوط به ساماندهی کودکان کار و خیابان به همه آنها توجه شود، حتی آن‌هایی که در کارگاه‌های زیرزمینی و دور از چشم اهالی شهر، کار می‌کنند.
ساماندهی وضعیت کودکان کار در پایتخت قدم مثبتی است که با برخورد‌های حمایتی و گاهی قانونی این کودکان را به آغوش گرم خانواده بازمی‌گرداند، اما دورماندن کودکان کار زیرزمینی از چشم‌ها، نباید موجب دورماندن آنها از چنین حمایت‌هایی شود.
source