قوه قضائیه و وزارت علوم در صدر شکایات از اجرای قانون بهبود محیط کسب وکار

جوان آنلاین: مدتی پیش سید امیر سیاح، رئیس سابق رئیس مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار کشور طی پستی در ایکس با انتشار عکس رتبه بندی ایران و کشور‌های اطراف در شاخص‌جهانی نوآوری ۲۰۲۴ نوشت: «جناب‌آقای بابایی، رئیس محترم سازمان ثبت. سلام، به استحضار می‌رساند: در شاخص‌جهانی نوآوری ۲۰۲۴، جمهوری اسلامی ایران پایین‌تر از رژیم صهیونیستی، ترکیه، امارات و سعودی قرارگرفته است. برخلاف حکم صریح قانون، هنوز ثبت برند به درگاه ملی مجوز‌ها متصل نشده است. لطفاً به قانون تمکین کنید.»
این خطاب به رئیس سازمان ثبت در حالی است که از مدت‌ها قبل بخش‌هایی از قوه قضائیه مانند سازمان ثبت و مرکز وکلا، در کنار کانون وکلا یا حتی صنف داروخانه‌ها انتقادات بسیاری را در خصوص قانون بهبود محیط کسب‌وکار مطرح کرده بودند. این انتقادات در شرایطی مطرح می‌شود که تلاش‌های چند سال اخیر این مرکز موجب شده تا در حوزه‌های بسیار زیادی سد انحصارگران در برابر ورود افراد جدید شکسته شود و با حذف امضا‌های طلایی اکنون وضعیت بسیاری از مشاغل به شرایط عادی وارد شده‌است. به منظور بررسی دلیل انتشار پست سیاح در شبکه ایکس و همچنین آخرین مقاومت‌ها در برابر بهبود کسب و کار، «جوان» گفت وگویی با امیر سیاح داشته‌است. 

مراجع صدور مجوز‌ها باید چه کاری را در درگاه صدور مجوز‌ها انجام می‌دادند که انجام نداده‌اند؟
همه مراجع صدور مجوز باید سه کار انجام بدهند تا درگاه کامل شود و از یکسال پیش درگاه صدور مجوز‌ها معطل اینهاست. یکی اینکه باید شرایط صدور مجوز‌های خود را به هیئت مقررات‌زدایی می‌دادند، در گام دوم باید فرآیند ثبت درخواست و صدور مجوز را الکترونیکی می‌کردند و در گام سوم هم باید همه مجوز‌های کاغذی را که قبلاً داده بودند، الکترونیکی می‌کردند. خیلی از دستگاه‌ها هر سه گام را رفته‌اند، ولی برخی از دستگاه‌ها هنوز گام اول را نیز انجام ندادند. چهار دستگاه هستند که گام اول را نیز انجام نداده‌اند. بعضی از دستگاه‌ها که گام دوم را انجام نداده‌اند و چندتایی هم هستند که گام سوم را انجام ندادند. انجام ندادن گام اول یعنی هیچ‌کدام از گام‌های بعدی را نیز انجام نداده‌اند، یعنی کسی که شرایط را نگفته باشد، اتصال هم برقرار و مجوز‌ها را هم الکترونیکی نکرده‌است. 
اکنون براساس آمار موجود هر چند مثلاً مرکز وکلا و کارشناسان قوه قضائیه شرایط صدور مجوز‌ها را در مورد شش مجوز شامل وکالت و کارشناس رسمی یا سازمان ثبت اسناد قوه قضائیه ۱۱ مجوز شامل ثبت برند و همچنین کانون‌های وکلای دادگستری مجوز پروانه وکالت را اعلام کرده‌اند، ولی براساس همان تعریفی که در بالا گفته شد هنوز متصل نیستند. در وزارت علوم هم نه‌تن‌ها تقریباً همه ۱۶ مجوز وزارت علوم متصل نیستند بلکه بعد از آن متقاضیان پس از ثبت درخواست، در فرایند صدور دچار مشکل هستند و ناچار به مراجعه حضوری می‌شوند. 

 اخیراً توئیتی خطاب به رئیس سازمان ثبت منتشر کردید؛ سازمان ثبت باید چه کاری انجام دهد و چه کاری را انجام نداده است؟
دو تا از مجوز‌های مهم خود را به درگاه وصل نکرده‌اند. یکی از مشهورترین‌های آن‌ها که خیلی از مردم و به خصوص کارآفرین‌ها از آن شاکی هستند، مجوز ثبت برند است که باید خواهش کنیم و فشار بیاوریم تا آن را هم وصل کنند. یعنی باید افراد بتوانند به شکل الکترونیکی درخواست ثبت برند را انجام دهند و به شکل الکترونیکی نیز دریافت کنند، ولی اولاً ثبت درخواست الکترونیکی نشده و بدتر از آن اینکه شرط اضافه و دلخواهی از مردم می‌خواهد. 
وقتی می‌گوییم در گام اول صراحتاً شرایط خود را بیان کنید؛ یعنی براساس قانون وقتی که شرایط به تصویب رسید و در سامانه ثبت مجوز‌ها اعلام شد، شما دیگر حق ندارید درخواست جدیدی را طلب کنید. سازمان ثبت شرط اضافه هم طلب می‌کند یعنی اولاً درخواست را الکترونیکی انجام نمی‌دهد و از مردم می‌خواهد که از درگاه خودش بیاید و از درگاه صدور مجوز‌ها نیایند و وقتی هم که از درگاه خودش مردم وارد شوند، دیگر کنترلی روی آن نداریم و نمی‌دانیم که چقدر تأخیر می‌کند. 
همچنین وقتی مردم از درگاه خودش وارد می‌شوند، شرط اضافه هم می‌خواهد مثلاً به فردی گفته که باید ۳۰ درصد کار جلو رفته باشد تا من برند تو را ثبت کنم، در حالی که این شرط را قبل از این به کسی نگفته بوده یا مثلاً به تولیدکنندگان خانگی‌ها برند نمی‌دهد؛ یعنی فرد می‌خواهد غذای خانگی تولید کند و بفروشد و اسم آن را بگذارد مثل غذای مامان این‌ها یا غذای اکبرآقا ولی قبول نمی‌کند و می‌گوید به تولیدکنندگان خانگی برند نمی‌دهم، در حالی که باید توضیح بدهد که کجا گفته شده که به این‌ها می‌توانی برند ندهی، این شرط اضافه‌ای است که مطالبه می‌کنید. 

خب سازمان ثبت می‌گوید من که عضو دولت نیستم، متعهد هم نیستم که به درگاه ملی مجوز‌های دولت بپیوندم! 
اگر چنین چیزی بگوید کاملاً اشتباه است، چون این سازمان هم ذیل قانون است و قانون می‌گوید سازمان ثبت باید همه مجوز‌های خود را از طریق این سامانه صادر کند و چنین حرفی کاملاً خلاف قانون است. در قانونی که اخیراً ابلاغ شده این مطلب تأکید شده که کلیه مراجع سه قوه، از جمله سازمان ثبت باید به این سامانه بپیوندند، اسم آورده تا نتواند فردا زیرش بزنند. 

خب شما قرار است الان از سازمان ثبت به کجا شکایت کنید، بالاخره آن‌ها خودشان بخشی از قوه قضائیه هستند. 
به دادگستری و سازمان بازرسی شکایت می‌کنیم. اکنون قوه قضائیه رتبه اول پرشکایت‌ترین مرجع صدور مجوز طی شش ماه ابتدای سال ۱۴۰۳ است و بعد از آن وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری در رتبه بعدی قرار دارد. به طور مثال وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در رتبه‌های ششم و هفتم قرار دارند. 

 اینکه در توئیت خود گفته‌اید سازمان ثبت موجب‌شده در شاخص‌جهانی نوآوری ۲۰۲۴ رتبه ایران پایین بیاید، یعنی همین مسئله ثبت برند اینقدر تأثیرگذار بود؟ 
بله.

فقط در مسئله ثبت برند است که سازمان ثبت همکاری نمی‌کند، چون به یاد دارم قبلاً در موضوع سردفتران نیز مشکل داشتید؟
در موضوع سردفتران مشکل را رفع کردیم، ولی در مسئله ثبت برند متأسفانه هنوز مشکل داریم. 

در بحث وکلا به کجا رسیدید؟
در بحث وکلا ما دو محل داریم؛ یکی مرکز وکلای قوه قضائیه که مرتبط با قوه قضائیه است و کانون وکلا که بیرون از قوه قضائیه است و ثبت درخواست آن‌ها هنوز الکترونیکی نیست. 

مرکز وکلا و کانون وکلا هر دو آزمون برگزار می‌کنند و بعد از آزمون نیز یکسری بررسی‌ها و دوره‌ها دارد، شما می‌خواهید مثلاً آزمون را ذیل درگاه شما قرار بدهند؟
نه ما می‌گوییم باید فرآیند‌ها از ثبت درخواست تا صدور مجوز الکترونیکی شود. تنها این‌ها که آزمون برگزار نمی‌کنند، خیلی‌های دیگر نیز آزمون برگزار می‌کنند. فارغ از اینکه چطور تفاهم می‌کنیم، معمولاً اینگونه است که می‌گوییم آزمون هم مانند یک مدرک تحصیلی است، فکر کنید مثل لیسانس می‌دانیم و به متقاضی وکالت می‌گوییم اول برو آزمون بده و هر وقت که قبول شدی بیا ثبت درخواست بزن. مثل اینکه ما از وزارت علوم سؤال می‌کنیم فلان کد ملی لیسانس دارد یا نه، می‌گوییم برو مرحله بعد و اگر ندارد می‌گوییم خب برو لیسانست را بگیر بعد بیا. این هم همینطور است، اول می‌گوییم برو آزمون قبول شو و بعد بیا ثبت درخواست کن. 

کلاً با توجه به روندی که تا به حال طی شده سخت‌ترین نهادی که مقاومت کرده‌است، در برابر این قانون کجا بوده‌است؟
اول وزارت کشور و بعد وزارت صمت بوده‌است. 

بحث مجوز داروخانه‌ها به کجا رسید بعد از عوض شدن قانون صدور مجوز داروخانه دیگر مشکلی نیست؟
نه در مسئله داروخانه تخلف‌هایی دیده می‌شود، ولی صدور مجوز‌ها تسهیل شده‌است. 

در حوزه وزارت آموزش و پرورش برخی از مشکلاتی که قبلاً داشتید، به کجا رسید؟
آموزش و پرورش گام سوم را انجام نداده یعنی مجوز‌های کاغذی قبلی را الکترونیکی نکرده‌است. وضعیت وزارت آموزش و پرورش خراب بود، درست شده است. البته ظاهراً اینطور که گفته‌شده رئیس جدید سازمان تعلیم و تربیت کودک گفته قطع کنید، ولی هنوز من چیزی ندیدم. 

یعنی الان در مورد مجوز مهد کودک‌ها وضعیت چگونه است؟
مجوز مهد کودک‌ها وصل نبود، ولی الان چند هفته است که وصل شده‌است. 

همکاری وزارت علوم چطور است؟
اتصالات وزارت علوم صوری و قطع است؛ یعنی مردم ظاهراً ثبت درخواست می‌کنند، ولی پرونده شان که می‌رود آن طرف به دیوار می‌خورد و با آن‌ها تماس می‌گیرند که حضوری کاغذها، شناسنامه و کپی‌هایت را بیاور. 

برای کدام مجوز؟
برای همه مجوز‌های وزارت علوم؛ مثل ثبت دانشگاه، پژوهشگاه، خوابگاه دانشجویی و مواردی از این دست. 

یعنی هر مجوزی از وزارت علوم خواسته باشیم در نهایت باید به وزارت علوم برویم؟
بله، در نهایت باید بروید آنجا و از کاغذ تا وقت اضافه مطالبه می‌شود، چون کنترل زمان آن نیز دست ما نیست و ممکن است موارد بیشتری از متقاضی بخواهند. 

قبلاً خیلی با وزارت بهداشت مشکل داشتید؛ الان اوضاع به کجا رسیده‌است؟
وزارت بهداشت برخی از مجوزهایش را اعلام نکرده‌است. مجموعاً وزارت بهداشت اولاً در برخی از مجوز‌ها شرط اضافه مطالبه می‌کند و ثانیاً تأخیر‌های زیادی دارد و علاوه بر این برخی از استعلام‌هایی را می‌خواهد که به ما نگفته‌است.