با گسترش تحریم‌های اقتصادی علیه ایران طی دهه‌های اخیر، تهران همواره به دنبال راهکارهایی برای کاهش تأثیرات این فشارها و تقویت جایگاه خود در نظام بین‌المللی بوده است.
یکی از مهم‌ترین رویکردهای اخیر ایران در این راستا، تقویت روابط با قدرت‌های اقتصادی نوظهور و پیوستن به نهادهای چندجانبه، مانند گروه بریکس (BRICS) بوده است.
اجلاس بریکس که شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، بستری برای همکاری‌های اقتصادی و سیاسی بین قدرت‌های غیرغربی فراهم می‌کند.
عضویت ایران در این گروه نه‌تنها به‌عنوان یک گام مهم در جهت تقویت تعاملات اقتصادی بین‌المللی و کاهش وابستگی به ساختارهای اقتصادی غربی تلقی می‌شود، بلکه از منظر استراتژیک، پیام روشنی از سوی سران این گروه و بخصوص ولادیمیر پوتین به جهان غرب درباره هم‌پیمانی‌های جدید و مقابله با تحریم‌ها ارسال شده است.
در این یادداشت، نقش ایران در بریکس و پیامدهای استراتژیک آن در مسیر مقابله با تحریم‌ها، به‌ویژه در پرتو روابط نزدیک‌تر با روسیه و سایر اعضای این گروه، موردبررسی قرار می‌گیرد. این تحولات نه‌تنها در صحنه بین‌المللی، بلکه در اقتصاد داخلی ایران نیز تأثیرات عمیقی خواهد داشت.
پیام مهم ولادیمیر پوتین به تهران در اجلاس بریکس در کازان روسیه نشان‌دهنده حمایت قوی روسیه از ایران در مسیر همکاری‌های چندجانبه و تقویت روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور است. در این پیام، پوتین بر اهمیت روابط راهبردی بین ایران و روسیه تأکید کرده و پیوستن ایران به بریکس را گامی مهم در جهت افزایش همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی برشمرده است. از جمله موارد مهم این پیام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تقویت چندجانبه گرایی
پوتین بر اهمیت همکاری در قالب بریکس برای مقابله با تحریم‌های غربی و کاهش وابستگی به سیستم‌های مالی تحت سلطه آمریکا تأکید داشته و این همکاری‌ها به‌ویژه در زمینه کاهش استفاده از دلار در تجارت و استفاده از ارزهای ملی کشورها است که به ایران کمک می‌کند تحریم‌های اقتصادی را دور بزند.
حمایت از ایران در توسعه اقتصادی
پوتین به فرصت‌های اقتصادی عظیمی که برای ایران از طریق عضویت در بریکس فراهم شده اشاره و خواهان توسعه همکاری‌های اقتصادی دوجانبه و چندجانبه با ایران شده است. این همکاری‌ها شامل حوزه‌هایی مانند انرژی، فناوری و زیرساخت‌هاست.
حمایت در برابر فشارهای بین‌المللی
پوتین بر حمایت روسیه از ایران در برابر فشارهای بین‌المللی و تحریم‌های آمریکا تأکید کرد و اعلام داشت که همکاری‌های بریکس می‌تواند به کاهش فشارها بر ایران کمک کند و فرصت‌هایی جدید برای توسعه روابط اقتصادی فراهم آورد. پیام پوتین به ایران، در راستای تقویت روابط دوجانبه و هم به‌عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر روسیه برای توسعه همکاری‌های چندجانبه و مقابله با هژمونی غرب در نظام بین‌المللی تفسیر می‌شود.
در عین حال، حضور رسمی ایران در اجلاس بریکس در روسیه ابعاد سیاسی، اقتصادی، استراتژیک و ژئوپلیتیکی متعددی دارد که به‌طور خاص به موقعیت ایران در نظام بین‌المللی و روابط آن با قدرت‌های نوظهور جهانی مانند روسیه و چین مرتبط است.
ابعاد سیاسی
این حضور نشان‌دهنده تقویت روابط دیپلماتیک ایران با کشورهای عضو بریکس و به‌ویژه روسیه و چین است. ایران با پیوستن به بریکس، سعی در فاصله گرفتن از یک‌جانبه‌گرایی غرب و بهبود موقعیت خود در نظام بین‌المللی دارد. مشارکت ایران در این گروه، فرصتی برای مقابله با فشارهای سیاسی غرب و تحریم‌های بین‌المللی از طریق تقویت چندجانبه گرایی و همکاری با کشورهای جنوب جهان فراهم می‌کند.
ابعاد اقتصادی
ازنظر اقتصادی، بریکس یک بلوک اقتصادی قدرتمند است که نزدیک به 40 درصد از اقتصاد جهانی را تا سال 2028 به خود اختصاص خواهد داد. پیوستن ایران به بریکس به تهران اجازه می‌دهد تا با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی این گروه، دسترسی به بازارهای جدید را فراهم کند و وابستگی به اقتصادهای غربی را کاهش دهد. یکی از اهداف کلیدی ایران، استفاده از ارزهای ملی در تبادلات تجاری است که به این کشور کمک می‌کند تا تحریم‌های مالی را دور بزند.
ابعاد استراتژیک
از منظر استراتژیک، حضور ایران در بریکس بخشی از سیاست بلندمدت تهران برای تقویت استقلال استراتژیک و کاهش وابستگی به قدرت‌های غربی است. ایران به دنبال تثبیت خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای و افزایش نفوذ در ساختارهای چندجانبه مانند بریکس است که به تقویت موضع آن در برابر فشارهای خارجی کمک می‌کند.
ابعاد ژئوپلیتیکی
ازنظر ژئوپلیتیکی، ایران در منطقه‌ای استراتژیک واقع‌شده که نقش مهمی در تأمین انرژی جهانی دارد. حضور ایران در بریکس باعث تقویت موقعیت ژئوپلیتیکی آن به‌عنوان پل ارتباطی بین شرق و غرب می‌شود. ایران می‌تواند از این موقعیت برای ارتقای نقش خود در ترانزیت انرژی و تجارت منطقه‌ای و فراتر از آن بهره‌برداری کند. همچنین بریکس برای ایران فرصتی است تا با هم‌پیمانان خود در این گروه، به‌ویژه روسیه و چین، همکاری کند و اتحادهای منطقه‌ای را تقویت کند. ایران با این حضور به دنبال بهبود جایگاه خود در نظام بین‌المللی، کاهش وابستگی به اقتصادهای غربی و تقویت روابط استراتژیک با کشورهای نوظهور است.
تقویت چندجانبه گرایی و تقابل با انزوای بین‌المللی
بریکس به‌عنوان یک بلوک اقتصادی و سیاسی چندجانبه، راهی برای ایران جهت کاهش انزوای بین‌المللی خود و تقویت دیپلماسی اقتصادی است. این گروه با تأکید بر همکاری‌های جنوب-جنوب و مخالفت با یک‌جانبه‌گرایی، فضایی را فراهم می‌کند که ایران می‌تواند روابط خود را با کشورهای جنوب جهانی توسعه دهد و از حمایت‌های بین‌المللی بیشتری در برابر تحریم‌ها بهره‌مند شود.
در پایان باید گفت که عضویت ایران در گروه بریکس و نقش آن در این نهاد چندجانبه، گام‌های استراتژیکی به‌سوی کاهش اثرات تحریم‌های اقتصادی و تقویت جایگاه بین‌المللی این کشور محسوب می‌شود. پیام ولادیمیر پوتین به ایران در اجلاس بریکس، نه‌تنها نشان‌دهنده حمایت روسیه از تهران در راستای مقابله با فشارهای بین‌المللی است، بلکه نشانه‌ای از تحولی عمیق در سیاست‌های جهانی و ظهور قدرت‌های جدید غیرغربی به شمار می‌آید.
با تأکید بر چندجانبه گرایی و همکاری‌های اقتصادی، ایران می‌تواند از فرصت‌های جدید در حوزه‌های انرژی، فناوری و زیرساخت‌ها بهره‌برداری کند و به تدریج وابستگی خود به سیستم‌های مالی تحت سلطه آمریکا را کاهش دهد.
همچنین، از آنجا که بریکس یک بلوک اقتصادی قدرتمند به شمار می‌آید، این عضویت به ایران کمک می‌کند تا با دستیابی به بازارهای جدید و استفاده از ارزهای ملی در تبادلات تجاری، چالش‌های ناشی از تحریم‌های مالی را مدیریت کند.
از ابعاد سیاسی، اقتصادی، استراتژیک و ژئوپلیتیکی، حضور ایران در بریکس موجب تقویت روابط دیپلماتیک با کشورهای عضو و تثبیت موقعیت این کشور به عنوان یک بازیگر کلیدی در عرصه بین‌المللی می‌شود.
با استفاده از این پلتفرم، ایران می‌تواند به مقابله مؤثر با فشارهای بین‌المللی بپردازد و جایگاه خود را در روابط اقتصادی و سیاسی جهانی تحکیم بخشد. در مجموع، تحولات اخیر در بریکس نشان‌دهنده تلاش ایران برای ایجاد یک دنیای چندقطبی و کاهش انزوای بین‌المللی خود است. این روند می‌تواند به تقویت دیپلماسی اقتصادی و همکاری‌های چندجانبه با کشورهای نوظهور کمک کند؛ بنابراین، چشم‌انداز عضویت ایران در بریکس به‌عنوان یک فرصت استراتژیک در راستای تغییرات ژئوپلیتیکی و اقتصادی قابل‌توجه است که تأثیرات آن می‌تواند در آینده‌ای نزدیک در صحنه بین‌المللی نمایان شود.
معصومه محمدی
source